Luc Stevens: 'Zelfstandig werken betekent niet minder aandacht'

26 mei 2010

 

Kinderen groeien in keuzevrijheid. ''Maar wie heeft ooit gezegd dat het onderwijs wel zonder leraar kan of dat je je leerlingen wel minder aandacht kan geven als je hen zelfstandiger laat werken?'' stelt orthopedagoog en emiritus hoogleraar Luc Stevens. ''Leraren, aan het werk zou ik zeggen!''  Stevens is een van de motoren achter het nieuwe leren. Hij vindt dat de vraag van de leerling centraal moet staan in het onderwijs. Een interview over de protesterende ROC-leerlingen tegen te weinig les en aandacht van leraren op hun school.
Het nieuwe leren is een verzamelnaam voor vernieuwingen in het onderwijs. Wat is de kern?
Uitgangspunt is de leerling en zijn behoefte om zich te ontwikkelen. Hij neemt de verantwoordelijkheid op zich voor zijn eigen leren. Merkt hij dat zoiets als worteltrekken moeizaam gaat, dan kan hij daar met de leraar een plan voor maken. Bijvoorbeeld er een extra dagdeel aan besteden, eventueel samen met andere leerlingen. In de praktijk betekent het: minder toetsen, maar wel portfolio’s waarin leerlingen vastleggen waar ze mee bezig zijn en wat nog beter kan. De leraar motiveert en ondersteunt.

Bepalen leerlingen zelf hoe ze de schooldag doorkomen?
Nee, kinderen moeten uitgedaagd worden. Samen met de leerkracht maken ze een weekplanning. Als een leerkracht een punt wil maken voor de groep dan roept-ie de groep bijeen en maakt-ie zijn punt. Maar die lessen van vijftig minuten moeten we echt achter ons laten. Je kunt geen Frans leren in wekelijks twee keer vijftig minuten Frans. Ga eens na hoe een kind thuis de moedertaal leert. Dat is een activiteit van het kind, dat leren, maar de omgeving is beschikbaar als bron en reageert zo dat het kind daar wat mee kan, en dat kind komt iedere keer een stap verder. Zo hoort het ook te gaan bij bijvoorbeeld het aanleren van breuken.

Onderwijs op maat dus?
Precies. Dat is meteen ook het grote verschil met traditioneel onderwijs. Daar bewegen leerlingen zich voort in een gestandaardiseerd systeem. Alles is voorgeprogrammeerd. Maar mensen groeien juist in keuzevrijheid. Het afdraaien van een methode werkt niet. Dan zit de helft van de groep te slapen. In een doorsnee school wordt ontzettend veel gewacht. De begaafdere kinderen moeten wachten op de minder begaafde kinderen en de kinderen die traag van begrip zijn moeten weer wachten tot de leraar tijd voor hen heeft.

Zwakke leerlingen zouden beter af zijn met traditionele lessen.
Dat is een groot misverstand. Ik heb mijn hele leven voor zwakke leerlingen gewerkt en ik heb ze alleen maar benadeeld gezien in het traditionele onderwijs. Ze krijgen instructie die ze niet kunnen volgen, ze worden ook nog eens vergeleken met kinderen die het veel beter kunnen.

Er is geen hard bewijs dat kinderen met het nieuwe leren goede resultaten halen, zeggen critici.
Nou, er is net zo min wetenschappelijk bewijs voor het omgekeerde. Alsof het zogenoemde oude onderwijs zo rendementvol is. Het hangt af van de doelstellingen die je kiest. Slash 21 (de school die in 2002 een vierjarig experiment met het nieuwe leren begon, red.) heeft zich nooit zo druk gemaakt over het eindexamen. Toen hun vmbo-leerlingen ervoor zaten, bleken ze op een aantal punten onvoldoende getraind. Meteen krantenartikelen natuurlijk. Maar als scholen hun eigen onderwijspraktijk ontwerpen, is vergelijkend rendementsonderzoek niet meer aan de orde. Eindexamen doen wordt een kwestie van tijdig trainen. Voor het overige is de schoolpraktijk aan de school.

ROC-leerlingen zijn in opstand gekomen tegen het competentiegerichte leren, een vorm van nieuwe leren, op hun opleidingen. Hebben zij geen gelijk?
Het is mijn stellige indruk dat ze niet in opstand komen tegen het competentiemodel, maar tegen de kwaliteit van het onderwijs. Wie heeft ooit gezegd dat het onderwijs wel zonder leraar kan of dat je je leerlingen wel minder aandacht kan geven als je hen zelfstandiger laat werken? Leraren, aan het werk zou ik zeggen! Uw leerlingen willen wat van u en wat zij willen is niet zo weinig.

Twijfelt u zelf nooit?
Wij zien leerlingen die gemotiveerd zijn, die hard werken. Een heleboel moet nog worden uitgevogeld, dat is zo, maar ik vind dat er weinig ruimte is voor een open discussie. We hebben een schoolsysteem waarin leerlingen zich stierlijk vervelen. In het voortgezet onderwijs valt dertig procent uit, er is veel schoolverzuim. Er is dus alles aan gelegen om de leerlingen mee onderwijs te laten maken. Om ze te enthousiasmeren. Wat hebben we nou te verliezen?

Door Martine Zuidweg. Bron: NRC, 25 november 2006