Lotte schrijft: 'Het gaat me erom dat leraren weer snappen hoe belangrijk ze zijn'

23 september 2015

Lotte Brunt - oud-student Onderwijskunde en Cultuurpsychologie op de Radboud Universiteit - doceerde zelf drie jaar op het hbo. Ze schreef een boek over de waarde van goed leraarschap - De Leraar, een herijking van het beroep. 'Het gaat me erom dat leraren weer snappen hoe belangrijk ze zijn. Vooral omdat er onder leraren een soort van onzekerheid/verwarring heerst over wat hun eigen meerwaarde is.' In deze bijdrage doet ze een schot voor de boeg en vind je een link naar haar complete werk. 'Het ligt in de macht van leraren om elke leerling aan het leren te krijgen.'

Het hele boekje is gewoon gratis op haar blog te lezen:  lottebrunt.wordpress.com

De leraar geeft
Zoals een plant wordt geboren om zich te richten naar het licht, zo worden mensen geboren om zich te richten naar dat wat hen aanvaardt, bevestigt, en toestaat om te groeien. Alles in deze wereld komt tot stand door de ingebouwde behoefte van mensen om te groeien en te leren, en de reactie van een liefdevolle autoriteit (vader, moeder, leraar of god) op die behoefte. De behoefte zelf is een gegeven en niet iets wat het individu doet, maar toch moet de eerste reactie op die behoefte, lof zijn: de erkenning dat het goed is dat je er bent en ook dat je iets wilt. Wij kunnen als leraren kiezen of we die liefdevolle autoriteit voor leerlingen zijn of niet. Zo ja dan is onze eerste taak om de goede wil van leerlingen te bevestigen en hen te laten weten dat het goed is dat ze die wil hebben. Als een leraar dat doet, kan een leerling zichzelf helemaal bij die leraar kwijt en pas dan mag je zeggen dat de leraar ook daadwerkelijk een leraar is.

De behoefte van een leerling
De behoefte van een leerling is aanvaard te worden door een leraar. Een leraar kan niet overschatten, hoe een leerling zijn best doet en hoe hard hij bereid is te werken voor goedkeuring. Alles wat een leerling doet komt voort uit die drang, ook negatief gedrag. Sommige leerlingen komen de klas in met zoveel onzekerheid en zoveel nare ervaringen met autoriteit, dat ze er maar gelijk mee beginnen zichzelf onmogelijk te maken. Dat is echt alleen maar een test. Geen test in de conventionele zin van het woord, om te kijken hoe ‘sterk’ jij bent als leraar en hoe goed je orde kunt handhaven. Het is een test in de menselijke en kinderlijke zin van het woord: ‘Accepteer jij mij eigenlijk wel? Accepteer je mij als ik jou wantrouw, als ik faal, als ik te weinig weet, als ik je op de proef stel?’. Er is geen leerling die niet wil voldoen aan wat een leraar van hem vraagt, op dezelfde manier als er geen kind is dat niet wil voldoen aan wat de ouders van hem vragen. Een leerling staat altijd in de ‘Wat moet ik doen om te voldoen?’-stand. Maar: trouw is in elke afhankelijkheidsrelatie het belangrijkste en het is logisch dat een leerling die weinig trouw heeft ervaren, eerst wil weten hoe stevig je eigenlijk bent, voordat hij zijn goede wil gaat investeren.

Leerlingen hebben verschillende manieren om dit uit te testen. Ze kunnen cynisch zijn, ze kunnen zich terugtrekken uit het contact, ze kunnen je les na les nauwgezet observeren zonder ook maar één woord te zeggen. Al die manieren wijzen terug naar 1) de wens om te voldoen, en/of 2) de angst om niet te kunnen voldoen, wat in principe ook de wens om te voldoen is. Er is gewoon geen ander gedrag van leerlingen. Ik heb nog nooit een leerling gehad waarbij vroeg of laat een verklaring voor zijn gedrag naar boven kwam die anders was dan: bang zijn om niet te kunnen voldoen. Als een leraar niet in staat is om gedrag van leerlingen daartoe te herleiden, moet hij beter en langer kijken. Dat is de verantwoordelijkheid van de leraar, en niet die van de leerling. Leerlingen zijn altijd te snappen, en altijd vanuit hun wil om te voldoen en/of de angst dit niet te kunnen.

De rol van de leraar
Het leren van leerlingen begint vanuit de acceptatie door de leraar. De houding van een leraar moet zijn dat iedereen begint met een 10. Een leerling kan niet genieten van de acceptatie van een leraar als hij die zelf heeft moeten verdienen, omdat dat onveilig en onlogisch is. Hoe kan een leerling acceptatie verdienen door iets goed te kunnen? Hij zit toch juist op school om iets nieuws te leren? Hij moet dus geaccepteerd zijn, voordat er ook maar iets geleerd is. Hieruit volgt dat de acceptatie los staat van leerresultaten en hieruit volgt dat een leraar altijd acceptatie uit moet delen, standaard, als voorwaarde voor het leerproces. Het is een valkuil om goede prestaties te belonen, omdat niet alleen degenen met goede prestaties, beloning verdiend hebben. Het is bovendien een valkuil omdat het belonen van goede prestaties niet leidt tot betere prestaties. Onvoorwaardelijke acceptatie leidt tot betere prestaties, omdat de prestaties dan maar bijzaak zijn.

Dit is goed nieuws en slecht nieuws: het is goed nieuws omdat het dus in de macht van leraren ligt om elke leerling aan het leren te krijgen, door het consequent accepteren van wie de leerling is en door die acceptatie onafhankelijk te laten zijn van leerresultaten. En het is slecht nieuws: als een leerling bij jou als leraar niet goed presteert of je krijgt geen toegang tot diegene, dan is het je eigen schuld. Het leren van leerlingen is een directe weergave van hoe vaardig een leraar is in het onvoorwaardelijk accepteren van anderen. Alle andere verklaringen voor het gedrag van leerlingen zijn uitvluchten.

Lees verder in de PDF: De Leraar, een herijking van het beroep

Nawoord: De Leraar, een herijking van het beroep.

Als leraren het boekje lezen, hoop ik dat ze weer gaan inzien hoeveel autoriteit ze hebben en dat ze die autoriteit ook gaan innemen. De status van het beroep mag in de afgelopen jaren zijn gedevalueerd, en de definitie van leraarschap mag verwaterd zijn geraakt, maar dat zijn culturele verschijnselen. Ze zijn een resultaat van de Nederlandse maatschappij, waar polderen de norm is en leiders vooral overleggers zijn. Maar leiders zijn nodig en het hebben van een goede leider, net als het hebben van een goede leraar, is een verademing. Het is een algemeen menselijke behoefte om zich te richten naar het hogere, het wijzere, of naar de degene die kan inspireren. Elke leraar heeft de kans om die behoefte voor een leerling te vervullen.

Hoewel de maatschappij leraren misschien niet zo heel bijzonder meer vindt, is een leraar dat voor een leerling per definitie wel. Puur en alleen het feit dat een leraar voor de groep staat, ontlokt aan een leerling interesse, respect, hoop, nieuwsgierigheid, en nog allerlei andere reacties die gebruikt kunnen worden om de leerling te versterken en zijn leven een stuk in de goede richting te helpen. Elke leerling is een vat vol kansen en mogelijkheden en als een leraar daar goed op ingaat, vergeet een leerling dat nooit, al wordt hij 100 jaar.

Leraar zijn is een zware taak. Hij houdt niet op als de werkdag voorbij is en ook niet in de vakanties. Hij is zelfs zo zwaar dat hij beangstigend kan zijn. Elke leraar die ook maar een klein beetje beseft hoeveel invloed hij heeft op jonge, ontvankelijke mensen, kan niet anders dan daar af en toe van schrikken. Maar hoe bang we ook zijn, dat doet niet af aan de positie die we hebben. Het is aan ons om die positie waardig te zijn.

Als leraren de meerwaarde van zichzelf en hun rol niet inzien, bestaat ze ook niet en missen hun leerlingen een essentieel onderdeel van hun vorming. Dan kunnen we alleen maar hopen dat de judoleraar wel kan wat wij niet kunnen, of dat de leerling in zijn familie belangrijke voorbeelden heeft. Want het onderwijs dat de leerling hoort te krijgen, bestaat dan niet. Dan bestaan alleen lesplannen, leerdoelen, theorieën en didactische modellen, en is de gelegenheid om leerlingen diepgaand, positief, en blijvend te vormen, verdwenen.

Leraar, je staat voor een grote taak. Geloof in jezelf en maak het waar.

Lotte Brunt (Tiel, 1983) is, na het afronden van de studies Cultuurpsychologie en Onderwijskunde aan de Radboud Universiteit in Nijmegen, drie jaar als docent werkzaam geweest in het HBO. Inmiddels weet ze iets meer haar plek in de wereld, en dat is op dit moment: schrijven. Ze schrijft over verschillende onderwerpen, en één daarvan is leraarschap.