Kinderen en racisme: een handreiking

16 november 2020

Sinds de Black Lives Matter-demonstraties in de zomer van 2020, die ook in Nederland tot maatschappelijk debat leidden, is het gesprek over racisme meer dan ooit opengebroken. En dat is goed, want racisme zit diepgeworteld in de samenleving. Het Humanistisch Verbond maakte in samenwerking met Nederland Wordt Beter een handreiking voor pedagogen om met kinderen aan de slag te gaan met dit thema. 

Inleiding

Met deze handreiking willen we mensen met een pedagogische rol (opvoeders, onderwijzers en (groot)ouders) inspireren om racisme te stoppen door er met kinderen mee aan de slag te gaan. We laten ons daarbij inspireren door het humanisme: de levensovertuiging die zegt dat we allemaal ten eerste mens zijn, en daarna pas lid van bepaalde groepen. We geloven in een inclusieve samenleving, gebaseerd op universele mensenrechten, mét ruimte voor verschil.

De inhoud is zoveel mogelijk gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. We beseffen dat dit niet de enige juiste aanpak is. Wel geloven wij dat het goede stappen zijn richting een samenleving zonder racisme en discriminatie. Een samenleving waar plek is voor iedereen en waar iedereen dezelfde kansen krijgt.

“Ik heb wel vaak met racisme te maken gehad. Ik werd ook een tijdje gepest met mijn huidskleur. Ze zeiden dat ik een aap was. Daar heb ik nog steeds last van (...) Het is een mentaal litteken wat je gewoon niet kwijt kan raken (…). Mensen hebben niet door wat het met een mens kan doen. Wat de kracht van een woord is. Het kan echt levens verpesten. Dat er demonstraties zijn, dat alles in gang wordt gezet, vind ik echt fantastisch. (…) Maar het is nog niet genoeg. (…) Wie wil er verandering? Steekt iedereen zijn hand omhoog. Maar wie wil er veranderen? Niemand steekt zijn hand omhoog. Een paar mensen willen wel veranderen, maar dat is niet genoeg.” - David (13 jaar) NOS Jeugdjournaal, 12 juli 2020

Samenvatting: de handreiking in 1 minuut

Waarom een handreiking?

Racisme is een oud probleem dat bewust en onbewust nog steeds zeer aanwezig is. Ook bij kinderen. Een inclusieve samenleving is een samenleving waar racisme actief wordt bestreden, waar iedereen zich welkom voelt en zichzelf kan zijn. Racisme tegengaan kunnen we het beste zo vroeg mogelijk doen.

Wat willen we bereiken?

Een inclusieve samenleving waar iedereen zichzelf kan zijn. We willen kinderen daarom vormen tot antiracistische burgers. Dat betekent meer dan niet racistisch zijn. We willen ook dat mensen begrijpen hoe ze zich tot racisme in de samenleving verhouden. En hoe ze actief kunnen werken aan een inclusieve samenleving. Racisme is een vorm van discriminatie op basis van ‘ras’. In de praktijk betekent dat vooral discriminatie op basis van huidskleur en etnische achtergrond.

Wat kan je als opvoeder/onderwijzer doen?

1. Verdiep jezelf: lees boeken en kijk films over racisme, discriminatie en het koloniale verleden.
2. Stel jezelf vragen: op welke manier spelen racistische ideeën een rol in jouw eigen leven tot nu toe?
3. Vind verborgen vooroordelen: doe tests om je diepe vooroordelen te ontdekken.
4. Let op je woorden: woorden kunnen in- en uitsluiten. Onderzoek en maak keuzes.

Wat kan je met kinderen doen?

1. In gesprek: geef informatie, stel kritische vragen en adresseer racistische opmerkingen.
2. Consumeer media bewust: stel kritische vragen bij stereotypen, en gebruik inclusieve en diverse boeken/films/etc.
3. Gebruik materiaal en activiteiten: laat kinderen vooral ervaren en oefenen met een antiracistische en inclusieve houding
4. Zorg voor een inclusieve cultuur: vier feesten en maak rituelen die een inclusieve houding bevorderen. W

Het pedagogische doel

Racisme, en het tegengaan ervan, begint al op jonge leeftijd. Gelukkig willen steeds meer opvoeders (onze verzamelnaam voor opvoeders, onderwijzers en (groot)ouders) aandacht besteden aan racisme. Meer dan ooit tevoren lijkt er een collectief bewustzijn en motivatie om dit diepgewortelde probleem aan te pakken.

De vraag is echter, wat wil je bereiken bij kinderen? Wil je dat ze zich bewust worden van het probleem? Wil je dat ze geen onderscheid maken in kleur? Of dat ze zich actief gaan inzetten tegen racisme? Het is goed om daar over na te denken en daar een bewuste keuze in te maken.

LEES VERDER IN DEZE PDF

Een uitgave van het Humanistisch Verbond in samenwerking met Nederland Wordt Beter.

Auteurs: Mark Bos, Fleur Bosch
Met advies van: Caroline Suranksy (Universiteit voor Humanistiek), Tessa Hope (Nederland Wordt Beter), Jessica Bouva (Hogeschool Windesheim), Eva de Goeij (Humanistisch Verbond)
Vormgeving & illustratie: Diede van Ommen

Amsterdam, 2020
Meer informatie via [email protected]