Hoe lijm je de barsten in je schoolteam?

27 augustus 2020

De ene collega werkte zich te pletter tijdens corona, de andere ploeterde vooral thuis met kleine kinderen. De ene collega had meer schrik van het virus dan de andere. Hoe pak je die teamconflicten na corona aan? Transitiepedagoog Fanny Matheusen vertelt hoe je zorgt voor een harmonieuze start aan Sara Frederix van Klasse.be. Dit artikel komt van hun website.

Welke teamconflicten zag jij in schoolteams tijdens die coronamaanden?
 

Fanny Matheusen: 'Met Hummus begeleiden we scholen in conflicthantering vanuit de methode Deep Democracy. Tijdens corona vingen we heel wat signalen op van leraren, directeurs en zorgcoördinatoren over teamconflicten.'

'Niet iedereen zette zich even hard in tijdens de crisismaanden. Wilde dat niet of kon dat niet. Sommige collega’s verliezen zich in alles geven, andere werken veel minder omdat ze een gezin hebben of een klein vak geven. Zeker tussen parallelcollega’s geeft dat wrevel en afgunst. Openlijke verwijten of geroddel daarover schaden een team.'

'Sommige leraren schakelden moeizaam naar afstandsonderwijs of nieuwe digitale tools, andere waren heel wendbaar. Maar die liepen dan weer tegen het systeem aan. Bijvoorbeeld: een leraar onderhield een goed contact met haar leerlingen via Whatsapp, maar dat mocht plots niet meer van de directeur omwille van privacy.'

Soms is het gebrek aan veiligheid een excuus voor te weinig durf

Fanny Matheusen - Transitiepedagoog

'Wiskunde en Frans haalden het van creatieve en sportieve vakken. Leraren van kleine vakken voelden zich overbodig en niet-essentieel. Ze moesten overal inspringen, maar wilden dat niet altijd even enthousiast. Elkaar collegiaal helpen gebeurde zeker niet in elk team spontaan. Ik heb de indruk dat secundaire scholen meer teamconflicten voelden dan lagere scholen met vaak kleinere en hechtere teams.'

'Tussen de school en ouders zagen we ook soms barstjes. Ouders vonden dat hun kinderen te veel of te weinig schoolwerk kregen, wilden dat hun kinderen ook voltijds naar school konden zoals de school verderop, of ouders voelden zich in de steek gelaten dat hun kind helemaal niet naar school kon. En een deel van de leerlingen beseften dat ze best zonder school kunnen.'

Hoe detecteer je die spanningen?
 

Fanny Matheusen: 'Door veel te praten. De eenvoudige gewoonte om elkaar te vragen hoe het gaat doet wonderen. Directeurs die dicht bij hun team staan, horen en voelen veel met hun voelsprieten. Je kan natuurlijk ook een enquête uitsturen.'

'Als je de teamconflicten kent, vraagt het moed om er iets mee te doen. Vlamingen zijn conflictvermijdend. We aarzelen om het achterste van onze tong te laten zien en ons kwetsbaar op te stellen Maar alleen dan ga je écht met elkaar in gesprek.'

'Medewerkers voelen niet altijd de veiligheid om conflicten op tafel te gooien. Maar we mogen die nood aan veiligheid niet overdrijven. Soms is het gebrek aan veiligheid een excuus voor te weinig durf.'

Hoe lijm je die barsten in een team?
 

Fanny Matheusen: 'Daar zijn 3 eenvoudige tools voor. Je kan ze op 1 moment allemaal toepassen of spreiden. Je gebruikt ze ook best in deze volgorde want zo start je met spanningen ontbloten en eindig je met waardering. Hoe vaker je de technieken gebruikt, hoe sterker je team daarin wordt en de impact verhoogt.'

1. Check-in

'Na een moeilijke periode pols je eerst hoe iedereen zich voelt. Bijvoorbeeld met een uitgebreide check-in na de zomervakantie. Iedereen die wil – niemand is verplicht – kan vertellen hoe ze de crisisperiode hebben ervaren, eventueel via een richtvraag zoals ‘Wat heb je geleerd uit de coronaperiode?’. Op het einde vat de gespreksleider de gevoelens en thema’s samen. Deze tool kan je ook tijdens het schooljaar voor elke vergadering inzetten.'

2. Debat

'Organiseer een gesprek over wat geweldig ging en wat een nachtmerrie was. Je haalt naar boven wat collega’s denken, maar niet durven uitspreken, wat onder de waterlijn van de ijsberg zit. Uit die positieve en negatieve elementen oogst je graantjes van wijsheid. Iedereen vertelt wat je raakte of bijzonder vond aan wat gezegd werd. Deze graantjes van wijsheid geven inspiratie voor het nemen van besluiten en acties voor volgend schooljaar. Vermijd absoluut dat je in een moeras van problemen blijft zinken, maar koppel open gesprekken aan actie.'

3. Gouden pijlen

'Doe deze oefening best in duo’s, 2 collega’s die vaak samenwerken, en daarna ook eens een verrassend duo met verschillende functies. Geef elkaar om beurten complimenten. Wissel pas als de eerste persoon helemaal uitgepraat is, dus geen pingpong over en weer. Zelfs als de samenwerking niet optimaal is, valt er altijd iets positief te zeggen.'

'We hebben allemaal nood aan waardering en leren 7 keer meer uit waardering dan uit kritiek. Waardering van anderen gaat bovendien veel dieper en je hoort dingen die je zelf niet bedenkt. Gebruik deze oefening ook bij belangrijke overgangsmomenten zoals een afscheid van collega’s of leerlingen.'

Als je teamconflicten negeert, geraken die spanningen niet wonderbaarlijk opgelost

Fanny Matheusen - Transitiepedagoog

Wanneer pak je die teamconflicten best aan?
 

Fanny Matheusen: 'Gewoon naar de orde van de dag overgaan is een gemiste kans. Als je teamconflicten negeert tijdens een crisis, geraken die spanningen niet wonderbaarlijk opgelost. Geroddel, tegenwerken, niet met elkaar praten … dat sabotagegedrag verdwijnt niet. Pak die spanningen tijdens of zo snel mogelijk na de crisis vast. Het voordeel van een crisis zoals corona? We stellen ons vaker open en kwetsbaar op en beseffen dat we elkaar meer dan ooit nodig hebben om een lastige periode te doorstaan.'

'De valkuil tijdens een crisis is je focussen op de taken en veel minder op de relaties. Maar wat onuitgesproken blijft, bepaalt hoe de taken uitgevoerd worden. Als samenwerken lastig is, zal het resultaat ook niet schitterend zijn. Maak daarom tijdens of zo snel mogelijk na de crisis ook tijd voor goede relaties in een team. Lukt het? Wat is lastig? Wat heb je geleerd of vervloekt? Wat heb je nodig? Hoe voel je je in de groep? Praat erover met elkaar.'

Kijk jij naar de directeur om spanningen te ontmijnen?
 

Fanny Matheusen: 'Niet noodzakelijk. Zeker als de directeur te weinig zicht heeft op waar welke spanningen zitten of zich niet competent voelt om emoties te bespreken. Een collega die feeling heeft voor het relationele kan dat gerust op zich nemen. Onderwijsprofessionals zijn opgeleid om met mensen te werken en kennen bepaalde finesses van groepsdynamiek'.

'De directeur is natuurlijk wel de ideale persoon om te bemiddelen bij een (deel)teamconflict of tussen 2 personen. Als je als directeur conflicten niet schuwt, zet je een team aan ermee aan de slag te gaan.'

'Laat teamleden of de directeur eventueel een training volgen, een boek over het thema lezen of probeer gewoon eens iets uit. De meeste teams kunnen zelf aan de slag zonder externe begeleiding. Pas als een situatie escaleert of die gespreksleider te betrokken is, doe je een beroep op een externe expert.'