Hoe gaan we deze experimenteerruimte benutten?

16 april 2020

Leraren zetten op dit moment een batterij aan digitale tools in om hun lessen op afstand te kunnen geven en de leerlingen aan het werk te houden. Ouders zijn hun belangrijkste ondersteuners, ongeacht of die daar de tijd en de deskundigheid voor hebben. Leraren ontdekken in één klap de grote voordelen van het gebruik van digitale middelen in hun werk, maar ervaren ook de leegte en de kilheid in hun werk omdat hun leerlingen er niet zijn. De echte ontmoeting ontbreekt. Leraren zijn niet met hun collega’s en leerlingen, leerlingen evenmin met de voor hun zo belangrijke peers. Een onwenselijke situatie die het verlangen naar de tijd vóór de crisis begrijpelijkerwijze met de dag zal doen aanwakkeren. Jan Fasen, oprichter van Agora, pleit voor het blijven aangaan van de dialoog, op zoek naar nieuwe inzichten en perspectieven.

Tegelijkertijd gebeuren er een paar interessante dingen in middelbare scholen, waarvan ik het belang zo groot vind dat ik hoop dat ze niet ongemerkt bezwijken onder het verlangen naar hoe het was:

1. Om in de huidige omstandigheden de leerprocessen te kunnen organiseren en leerlingen en leraren enigszins gezond te houden sleutelen scholen stevig aan de lesroosters en hun vaak rigide week- en jaarplanningen,
2. hebben scholen hun digitale infrastructuur in ijltempo op orde moeten brengen,
3. zagen we het onaantastbaar gewaande Centrale Eindexamen sneuvelen,
4. hebben we nauwelijks controle over onze leerlingen, aangezien ze elke dag massaal buitenschools leren.

Vier ingrediënten waar we in scholen doorgaans niet graag mee experimenteren, omdat het ons ondenkbaar leek dat we een school kunnen zijn zonder een lesrooster, zonder centraal eindexamen, zonder schoolgebouw maar wel met leerlingen en met de cloud als belangrijkste ontmoetingsplek.

Daarnaast zie ik dat leraren meer behoefte uiten aan en tijd nemen voor het (in teamverband) uitwisselen van kennis en ervaring rondom bijvoorbeeld didactiek en krijgen en nemen leraren meer ruimte en verantwoordelijkheid om hun werk naar eigen inzicht en kennis in te richten en in te delen.

Volgens artikel 2, lid 1 van de Experimentenwet onderwijs, kan een school bij wijze van experiment onderwijs geven dat buiten de afzonderlijke onderwijswetten valt en beslist de minister vervolgens of het experiment wordt bekostigd. Maar sinds een paar weken is het niet langer de minister maar een virus dat er toe heeft bijgedragen dat scholen gul en zonder veel poespas experimenteerruimte hebben gekregen.

Er zitten veel nadelen aan de manier waarop we in de huidige crisis als schoolleiders en leraren ons werk moeten doen. Toch kan deze periode ook als waardevol experiment beschouwd worden met de vraag of we in dit experiment  oplossingen kunnen vinden voor de uitdagingen waar we in het onderwijs mee worstelen. Ik denk dan onder andere aan het gebrek aan waardering en professionele ruimte voor leraren, de toegenomen werkdruk, het lerarentekort, het segregerende effect van ons onderwijs, de lage motivatie van leerlingen voor school en in welke toekomstige samenleving we willen leven en of een nieuw curriculum ons dan gaat helpen om die samenleving te realiseren?

Laten we vanwege dit experiment de dialoog aangaan, in en buiten de scholen. Niet om opvattingen en meningen over wat er nu gebeurt onder elkaar uit te discussiëren, of om elkaar af te troeven en meppen uit te delen over oorzaken en de gewenste weg terug. Maar in de eerste plaats om de verhalen over wat we op dit moment meemaken en wat dat met ons doet met elkaar uit te wisselen. In die verhalen op zoek te gaan naar nieuwe inzichten en perspectieven en antwoorden op de vraag of deze nieuwe inzichten en perspectieven ons verder helpen voor de toekomst? En in de tweede plaats ons daarbij te laten leiden door de vraag: ‘in welke mate we de gemiste zekerheden echt gemist hebben’?

Jan Fasen is schoolleider en mede-oprichter van Agora Roermond. Bovenstaand blog verscheen ook op zijn eigen website.