Het recht op risico

8 augustus 2024

We leven in een risicomijdende samenleving, maar onderzoek wijst uit dat kinderen die geleerd hebben om met risico's om te gaan, en die dus risico-competentie hebben kunnen ontwikkelen, minder vaak daadwerkelijk iets overkomt. Pedagoog Janusz Korczak zei dat al, en leerkracht Bart Heeling laat in dit verhaal uit zijn klas een mooi voorbeeld zien.

‘Kijk eens, meester!’
Ik kijk en zie Luuk aan een tak hangen. De tak is flink gebogen en Stef houdt hem vast, zodat Luuk de grond nog raakt met z'n voeten. ‘Ja, los!’ roept Luuk en Stef laat los. Daar schiet Luuk de lucht in, waarna de tak weer terugbuigt en hij netjes op de grond terechtkomt. Pfoeh, dat was wel twee a drie meter met z'n voeten boven de grond.

Het is pauze en we spelen in het bosje tegenover school, aan de andere kant van het fietspad. Luuk is een waaghals en klimt en klautert erop los. De ouders weten ervan; ook na schooltijd spelen veel kinderen in dit stukje bos. Mart heeft zelfs al een paar weken met gips gelopen.

In de volgende pauze klimt Luuk een boom in. Andere kinderen zijn met een hut bezig, Femke heeft een fossiel gevonden en Dirk zoekt Pokemon. Aan het eind van de pauze zeg ik: ‘Het is tijd, we gaan naar binnen. Fruit eten en ik lees verder voor uit 'Japie en de dingen'.
‘Meester, ik durf niet meer naar beneden,’ zegt Luuk. Ik kijk omhoog en zie hem bovenin de boom, ik gok zo'n tien meter. Heel even voel ik twijfel, m'n eigen angst en onzekerheid, maar ik zeg: ‘Je bent er zélf in geklommen, dus je kunt ook zelf weer naar beneden. Wij gaan alvast naar binnen en zien jou zó wel.’

Maaike zegt: ‘Maar meester, we kunnen hem toch niet achterlaten?’
‘We laten hem toch niet achter?’ zeg ik, ‘hij komt zo heus wel.’
‘Ik blijf,’ zegt ze resoluut.
Daar kan ik niets tegenin brengen en met de rest van de groep ga ik naar binnen.

Nog geen vijf minuten later komen Luuk en Maaike binnen. Maaike kijkt berustend en Luuk gaat glimmend van trots zitten. Appeltje in z'n vuist. De volgende dag klimt Luuk opnieuw de boom in en is na de pauze zelfs als eerste binnen.

Enkele maanden later is er een nieuwe directrice op de school. Ze staat in de pauze naast me, kijkt omhoog naar Luuk en zegt: ‘Oei, da's wél hoog Bart.’
Nog dezelfde dag komt er een verbod op boompje klimmen.

Het kunnen en mogen lopen van risico geeft ruimte om de eigen grenzen te verkennen, om van daaruit te groeien. Competentie-ontwikkeling. Onze samenleving hangt echter inmiddels zó vol met regels, protocollen en bepalingen dat die ruimte verdwenen is. En de onvermijdelijke vraag is: zijn de regels voor de veiligheid, of zijn ze om aansprakelijkheid te voorkomen. De indekcultuur.

Kinderen hebben recht op risico. Geef hen dat recht.

Dit blog is met toestemming overgenomen van de LinkedIn-pagina van Bart Heeling

Bart Heeling heeft in 2011 een master special educational needs als gedragsspecialist afgerond en werkte jarenlang als leerkracht in het speciaal onderwijs cluster 4. Inmiddels is hij vooral spreker in het onderwijs.

Medio december 2024 is het tweede boek van Bart Heeling uitgekomen, Dubbel Speciaal, zijnde praktijkverhalen uit het speciaal onderwijs, gerangschikt naar thema’s als in- en externaliserend gedrag, motivatie, weerstand, beloften, sociaal besef, de positie van ouders, verbinding, humor, traumasensitief werken en pedagogische tact. Kijk en bestel hier.