Catharsia: het anti-mayonaiseboek ter voorkoming en bestrijding van educatieve alzheimer

13 oktober 2019

Wie zich nog nooit in zijn leven heeft afgevraagd of het normaal is dat jonge mensen met tegenzin leren op school, hoeft niet aan dit boek te beginnen. En wie zich nog nooit bedacht heeft wat het met een kind doet om keer op keer 'een zwakke leerling' genoemd te worden, of zich nooit afvraagt wat de rol van onderwijs zou kunnen zijn bij de toenemende tweedeling in onze samenleving, die gaat zich misschien wel ergeren bij het lezen van dit boek. Want die vragen heeft Sjef Drummen, oprichter van Agora, zich wel heel vaak gesteld. En in de antwoorden die hij gevonden heeft, spaart hij niemand. Iemand die zich zulke vragen nog nooit gesteld heeft, die heeft 'mayonaise in het hoofd', zo moppert Drummen. En dat is nog een van de subtielere omschrijvingen die hij geeft. Rob Martens schreef het voorwoord.

Sief Drummen heeft een lange onderwijscarrière achter de rug, met name werkend met leerlingen die we 'zwak' plegen te noemen, maar hij is bovenal kunstenaar gebleven. En zo schrijft en denkt hij over onderwijs. Hij bedrijft geen 'exacte wetenschap'. Verwacht geen wetenschappelijke verhandeling maar veel meer een impressionistische, openhartige en deels autobiografische weergave van wat gerust zijn levenswerk genoemd mag worden. Dat is het eigenwijze Agora, dat, hoeveel dank hij ook betuigt aan de medeoprichters en de teams waar hij meer werkte, er niet gekomen zou zijn zonder zijn unieke persoonlijkheid. Een persoonlijkheid, waar hij de lezer een openhartige inkijk in biedt. Naar eigen zeggen afkomstig uit een bokkenrijdersgeslacht (de Limburgse roversbende die stal van de rijken en schonk aan de armen en waarvan de geheimen nooit helemaal ontrafeld zijn), maar bovenal denk ik dat hij altijd een kunstenaar is gebleven. Nieuwsgierigheid is de motor onder echt leren en onder creativiteit. Die nieuwsgierigheid wordt gevoed door verbeeldingskracht, en dat is het metier van de kunstenaar.

De onderwijskunstenaar Drummen heeft, zoals alle kunstenaars, veel lagen in zijn werk. Dat zie je terug in de school die hij gestalte gaf (zowel in het fascinerende onderwijsconcept ervan dat hij schetst, als in het al even gedurfde gebouw) waar zoveel van zijn kunst zichtbaar is. En dat zie je ook terug in dit boek. Het is prachtig vormgegeven. Vaak zijn we geneigd het daarbij te laten. Kunst is niet meer dan franje. Maar kunstenaar Drummen zet kunst eigenlijk in het hart van zijn onderwijs. Net als Stanford Professor Elliot Eisner (2002), die schreef: arts are fundamental resources through which the world is viewed, meaning is created and the mind developed'.

Kunst heeft altijd veel lagen. De eerste, direct zichtbare laag daarin is die van ongeduldige daadkracht die hem in staat stelde dit tegendraadse initiatief te ontwikkelen. Zelfs boosheid over een onderwijssysteem dat zijn ogen zoveel leerlingen tekort doet. Drummen becommentarieert het als in zijn schilderwerk met grote gebaren, snelle streken, soms in herhalingen. Dan is er de branie in zijn werk, misschien zelfs stoerheid en het zoeken van confrontatie. Ook dat lees je terug in dit boek. En vind je terug op 'zijn' radicaal vernieuwende school die inmiddels zoveel mensen in het onderwijs geïnspireerd heeft.

Wie toestaat dat een leerling een persoonlijke werkplek op school maakt van een gesloopte auto, is niet erg bang voor de mening van de buitenwacht. En wie tegen een leerling durft te zeggen dat ze hem hadden moeten verzuipen bij zijn geboorte, durft tegendraads of niet politiek correct te zijn. Maar laat je daar niet door afschrikken, want dat het de perfecte pedagogische ingreep bleek te zijn, is geen toeval. Een pedagogische ingreep gebaseerd op een intuïtie die hijzelf 'gewoon gezond verstand' noemt.

Want onder deze branie en grote gebaren van onderwijskunstenaar Sjef Drummen zie ik een veel diepere, meer verborgen, maar allesbepalende grondlaag: zijn grote compassie en mededogen met de aan het onderwijs toevertrouwde jonge mensen.

Prof. dr. Rob Martens wetenschappelijk directeur van stichting NIVOZ (Nederlands Instituut voor Onderwijs- en Opvoedingszaken) te Driebergen en tevens verbonden aan het Welten-instituut van de Open Universiteit, Heerlen.

Op 10 oktober 2019 heeft Sjef afscheid genomen van zijn dienstverband bij SOML. Hij gaat achter de geraniums zitten, want zijn atelier is versierd met deze planten. Daar wijdt hij zich aan de kunst. Maar hij blijft als onderwijskunstenaar mensen inspireren met zijn onderwijskunstenarij. 'Maar ik word bovenal beroepsopa', aldus Sjef. Ter gelegenheid van dit afscheid verscheen het jubileumboek Catharsia. Een lijvig full colourboek vol met verbeelding en praktijktips over innovatief onderwijs. Lees hier meer over het boek Catharsia.