‘Haal maar een psychiater of zo!’

7 februari 2022

Katrín Gudmundsson begeleidt een docent en mentor, Ibrahim, die niets op heeft met zorg binnen de school. Hij voelt weerstand en voert er geregeld discussies over. Tot leerling Stanley over de rooie gaat en Ibrahim zich vervolgens kwetsbaar opstelt.

Hij is een mentor van middelbare leeftijd, tip top gekleed. Hij gaat met de mode mee, het nieuwste van het nieuwste. Hij spreekt keurig ABN. Hij is een economiedocent en mentor van een klas. Het loopt best op rolletjes bij hem… Er is één maar.

‘Zorg?!’ roept hij uit, terwijl hij een wegwuivend gebaar maakt. ‘Zorg binnen de school?! Haal maar een psychiater ofzo, totale onzin om de school daarvoor op te laten draaien, wat moeten wij daar nou mee!’ gaat hij verontwaardigd verder. Niet met iedereen uit de klas van deze mentor loopt het op rolletjes. Ik luister naar zijn geraas, het is niet de eerste keer dat ik deze woorden over mij uitgestort krijg, velen gingen hem voor.

Ik ben, zoals het docententeam mij noemt, één van de ‘dames van de zorg’. Ik begrijp de docenten best, het is veel wat er speelt en dat allemaal naast het pittige docentschap. Mijn respect voor de leraar is zoveel groter geworden sinds ik werk op een school. Vele discussies heb ik over de zorg.

Door allerlei gesprekken en trainingen, waarvan er één werd gegeven in een Amsterdamse moskee, heb ik begrepen dat psychiatrie nogal lastig kan liggen in bepaalde culturen. Van wat ik heb gezien is psychiatrie binnen elk gezin, ongeacht cultuur, een ware uitdaging. Of het nou om één van de ouders of één van de kinderen gaat, het treft het hele gezin. Niemand vraagt erom, het is er.

‘Je bent zoveel meer dan een mentor…’

Hij kijkt mij lichtelijk wantrouwig aan, alsof hij zich afvraagt waar dit in hemelsnaam naartoe gaat. ‘Je bent zoveel meer dan een mentor. Je leven bestaat uit meer dan het leraarschap. Je bent vader, je bent echtgenoot, partner, je bent een zoon’ leg ik de mentor uit, in de hoop dat hij begrijpt wat ik bedoel.

‘Er is maar één jij en waar je ook heengaat, je neemt alles met je mee, je hele hebben en houwen, of je het nou wil of niet.’

Hij knikt en lijkt er serieus over na te denken.

Ik probeer hem uit te leggen dat wanneer er iets speelt – in het contact met jezelf op bijvoorbeeld relatiegebied, gezondheid, financiën of met de mensen om wie je geeft – je die zorgen kan onderdrukken, maar ze zijn er wel. De ballon met zorgen onder water duwen, vooral niet te veel delen, dat vreet aan ons, het kost op z’n minst energie en soms kost het ons humeur en incasseringsvermogen.

Druk, druk, druk
Wij leren als volwassenen dat het goed is om zorgen weg te drukken, dat het volwassen en professioneel is. Als je vraagt ‘hoe gaat het?’ is het meest gegeven antwoord: ‘Druk, druk, druk’ of ‘ja gaat goed’. Dat is de norm. Jongeren nemen ook hun hebben en houwen mee en proberen dat net als volwassenen te onderdrukken, maar meestal lukt het nog niet zo goed. Dat onderdrukken is weinig gezond, maar dat weten wij eigenlijk allemaal wel.

Of we het willen of niet, wanneer het slecht met een kind of gezin gaat, komen de signalen op school naar voren.

School is een vindplaats. Of we het willen of niet, wanneer het slecht met een kind of gezin gaat, komen de signalen op school naar voren. Wanneer we er oog voor hebben, het goed oppakken, kan er zoveel leed worden verminderd of zelfs worden voorkomen.

‘Een docent hoeft het niet allemaal zelf te doen ‘de ‘dames van de zorg’ kunnen je daarbij helpen’ voeg ik nog toe aan ons gesprek. ‘Dit is een school, zij zijn leerlingen, wij zijn docenten geen hulpverleners’ zegt de mentor beslist en bars. Einde discussie.

Stanley is over de rooie
De mentor komt mijn kamer binnen stormen, duidelijk overstuur over één van zijn leerlingen die ik begeleid: ‘Stanley is totaal over de rooie, dit kan echt zo niet langer. Hij is geflipt, hij gaat niet weg van zijn plek. Ik krijg hem de klas niet in!’ gaat hij bozig door. Het woord ‘geflipt ‘voel ik in mijn lijf, maar ik laat hem razen. ‘Wat is er gebeurd?’ vraag ik.

De mentor vertelt over de roosterwijziging. ‘Heeft iemand de wijziging met hem besproken? Het op tijd doorgegeven?’ Ondanks de afspraken rondom Stanley gaat het wel eens mis. Het is druk op school, het niet vertellen heeft zo zijn consequenties. Voor niemand fijn. De mentor wil liever niet meelopen en ik wil dat liever wel, zodat hij ziet dat Stanley niet geflipt is en dat hij weet wat te doen.

De mentor is stil, maar niet afwijzend. Ik bespeur respect nadat Stanley is teruggebracht naar zijn klas. Ik zie hoe moeilijk hij het vindt. Hij kijkt machteloos, een tikkeltje angstig wanneer het over Stanley gaat. Daar zit een verhaal en geen gemakkelijk verhaal, gaat er door mijn hoofd. Ik probeer niet te oordelen, al vind ik onze samenwerking een ware uitdaging.

Luisteren naar zijn raakbaarheid
Het nieuwe schooljaar start met een studiedag. Vanuit het niets begint de mentor tegen mij te praten. Ik luister naar zijn moed, ik luister naar zijn kracht, naar zijn verdriet en gemis. Ik luister naar zijn raakbaarheid. Wat komt hij van ver; een diep respect voel ik.

Mijn adem houd ik in, bang om het gouden moment te verbreken. Ik hoor het topje van zijn ijzige berg en alles valt op z’n plaats. De angst wanneer Stanley of een andere jongere het even verliest. De angst voor een tikkeltje anders. Zijn angst voor psychiatrie en onvoorspelbaarheid, geboren in zijn verleden, zo begrijpelijk.

Hij haalt diep adem en met een diepe zucht ademt hij uit. Ik voel zijn ontspanning, de ontlading. ‘Ha Ibrahim… met alles erop en eraan, fijn je te leren kennen’ zeg ik met een glimlach, terwijl ik een zacht duwtje tegen zijn schouder geef. ‘Oké, oké… touché’ glimlacht hij. We proosten.

‘Op de samenwerking’ zegt hij.
‘En het belang van de zorg voor elkaar’ voeg ik eraan toe.
Hij lacht en zegt: ‘Don’t push your limits, dame.’

Auteur Katrín Gudmundsson heeft 28 jaar gewerkt in onderwijs- en jeugdzorgorganisaties. Haar boek ‘De juf die geen juf is’ omvat 28 ontroerende en inspirerende verhalen van jongeren. Zie voor meer informatie www.dejufdiegeenjufis.nl.