‘Er zit een behoorlijk verschil tussen wat kinderen uit lagere en hogere sociale milieus leren als ze níet naar school gaan’

8 april 2020

Het onderwijs staat bol van de creativiteit, leraren lijken nooit bij de pakken neer te zitten. Maar laten we ook de ouders en opvoeders die ineens les moeten geven niet vergeten. Zij krijgen er als ongeschoolde ‘invalleraren’ een forse taak bij. Bij de één lukt dat thuisonderwijs beter dan bij de ander. Véél beter soms. En dat is al jaren zo, zoals onder meer blijkt uit het onderzoek dat socioloog Karl Alexander al in de jaren 2000 uitvoerde aan de John Hopkins Universiteit.  Patrick Sins, lector Vernieuwingsonderwijs Saxion en Thomas More hogeschool, schreef er een blog over.

Even een break. Mijn zoon Gijs en ik werkten thuis hard aan zijn schoolproject over piraten. Nu spelen we buiten. Een gastouder uit de buurt loopt met haar kinderen langs en roept vriendelijk: ‘Net zomervakantie!’ Ik moet er even over nadenken. Dan realiseer ik mij dat ik er het niet mee eens ben. Kinderen worden geacht onderwijs vanuit huis te krijgen. Tóch is er wel een relatie met de zomervakantie: tijdens deze coronacrisis kunnen prestatieverschillen tussen leerlingen uit verschillende sociale milieus nog duidelijker worden.

Hulde aan leraren én ouders
Lespakketten ontwikkelen, in no-time online onderwijs organiseren en inventieve lesmaterialen delen via social media… Het onderwijs staat bol van de creativiteit. Leraren lijken nooit bij de pakken neer te zitten. In tijden als deze is dat goed merkbaar. Hulde daarvoor! Maar laten we ook de ouders en opvoeders die ineens les moeten geven niet vergeten. Zij krijgen er als ongeschoolde ‘invalleraren’ een forse taak bij. Niks zomervakantie, thuis aan de bak. Bij de één lukt dat thuisonderwijs beter dan bij de ander. Véél beter soms. En dat is al jaren zo, zoals onder meer blijkt uit het onderzoek dat socioloog Karl Alexander al in de jaren 2000 uitvoerde aan de John Hopkins Universiteit.

Lagere en hogere sociale klassen
Alexander bestudeerde de scores van basisschoolleerlingen uit Baltimore op een wiskunde- en taalvaardigheidstest. Hij ontdekte dat kinderen uit lagere sociale milieus na drie maanden zomervakantie gelijk of lager scoorden dan daarvoor. Als het om begrijpend lezen ging, liepen de kinderen uit lagere sociale milieus zelfs een achterstand van drie maanden op. Bij kinderen uit hogere sociale milieus was dat niet het geval. Sterker nog: die scoorden na de zomervakantie beter! Alexander berekende dat alle kinderen tijdens de maanden dat ze naar school gingen wel evenveel vooruit gingen. De leerwinst van leerlingen gedurende het schooljaar is dus hetzelfde. Met andere woorden: er zit een behoorlijk verschil tussen wat kinderen uit lagere en hogere sociale milieus leren als ze níet naar school gaan.

Thuisonderwijs en opvoedstijlen
Het mag duidelijk zijn dat ook buiten school kinderen enorm veel kunnen leren. Uit onderzoek van antropoloog Annette Lareau blijkt dat kinderen uit welgestelde gezinnen hierbij in het voordeel zijn. De opvoedstijl van hun ouders sluit namelijk beter aan bij een effectieve didactiek. Lareau onderzocht verschillende opvoedstijlen en vond er grofweg twee. Voor het gemak noem ik ze de activerende didactiek en de didactiek van de natuurlijke groei.

Bij de activerende didactiek betrekken ouders hun kinderen actief in gesprekken en nodigen ze hen uit om vragen te stellen. Ook ondernemen ze bewust activiteiten die de ontwikkeling van kinderen bevorderen. Bij de didactiek van de natuurlijke groei geven ouders hun kinderen de ruimte om vooral zelf hun vrije tijd in te vullen. Ze veronderstellen dat de ontwikkeling van hun kinderen vanzelf gebeurt. Uit het onderzoek bleek dat de activerende didactiek vooral voorkomt in meer welgestelde gezinnen. De didactiek van de natuurlijke groei zag Lareau met name bij minderbedeelde gezinnen. Wat het effect is van deze stijlen op de schoolprestaties is niet onderzocht. Wel bieden de bevindingen van Lareau een verklaring voor de toegenomen prestatiekloof in het onderzoek van Alexander. En dat is dat verschillen in schoolprestaties een gevolg zijn van de didactiek die thuis wordt gehanteerd. En dat die verschillen groter worden als kinderen niet op school zijn. Leerlingen van invalleraren die een activerende didactiek hanteren zijn hierbij in het voordeel. Zij leren meer. Veel meer.

Let op elkaar
Tijdens de coronacrisis komen veel van de onderwijstaken op de schouders van ouders en verzorgers terecht. Dat is een behoorlijke kluif. Vooral voor hen die een didactiek van de natuurlijke groei gewend zijn. Mogelijk heeft dit nadelige gevolgen op schoolprestaties van sommige kinderen. Daarom zijn juist zij, en hun ouders en opvoeders, gebaat bij extra ondersteuning. Daarom mijn oproep: let op elkaar. Mind the gap!

Patrick Sins is lector Vernieuwingsonderwijs Saxion en Thomas More hogeschool