Een zorgelijke thuissituatie: ‘Dit is voor de klas, wij vieren thuis toch geen kerst dit jaar.’

24 december 2016

‘Carolina staat alleen op, gaat alleen naar school en komt alleen thuis.’ Niet alle kinderen komen natuurlijk uit een warm en veilig nest. Maar bij Carolina thuis dreigt de situatie steeds verder uit de hand te lopen. De zorgen over het meisje stapelen zich op en de hulpverlening werkt traag. Maar dan verschijnt er ineens een lichtpuntje aan de horizon, als Carolina op school komt met nagellak, aangebracht door haar moeder.

Ongemakkelijk pak ik de twee Action-tasjes aan. ‘Hier juf, voor in de klas, wij vieren thuis toch geen kerst dit jaar.’ Ik open de tasjes en haal de spullen eruit. Rendieren met sjaals, een kerstman die met een bel zwaait, wel vijftig kerstballen en kerstverlichting in verschillende kleuren. Het lokaal zal er prachtig uit zien, maar ik wil er vanaf. Carolina heeft het meegenomen omdat haar moeder dit jaar geen kerst wíl vieren. Er komt alleen maar ruzie van en eigenlijk vindt Carolina zelf kerst ook helemaal niet zo leuk meer.

Carolina heeft een zorgelijke thuissituatie. Haar moeder heeft een fors psychiatrisch verleden en haar vader heeft een groot hart maar is communicatief beperkt. Er werd veel geschreeuwd thuis, maar dat mag nu niet meer want ze staan al een jaar onder toezicht. Er wordt thuis niets meer gezegd. Carolina staat alleen op, gaat alleen naar school en komt alleen thuis. Als haar moeder niet slaapt, rookt of achter de computer zit dan vermijdt ze haar, want anders komt er ruzie. Iedereen is stil in huis, anders komt er ruzie.

Het levensverhaal van mijn leerling, die ik een paar jaar geleden in de klas had, doet me denken aan het verhaal (2009) van de jonge Nigeriaanse schrijfster Chimamanda Adichie (bekijk hier haar TED Talk). Zij wijst ons erop dat mensen uit alle streken van de wereld een eenzijdig beeld over iemand vormen. Ze noemt dat ‘single story’. We denken vaak te weten hoe iemand is en we worden sterk beïnvloed in welk beeld wij van iemand hebben. Adiche benadrukt de macht van een verhaal. We maken een eigen verhaal van iemands levensverhaal. Waarbij we later kunnen ontdekken dat dat verhaal nog niet compleet is. Soms zijn stereotypen misschien waar, maar ze zijn niet compleet. Stereotypen maken een verhaal tot het enige verhaal en het ontdoet mensen van hun waardigheid.

Onze zorgen over Carolina stapelen zich op en we organiseren een groot overleg. Geen resultaat. Moeten we een zorgmelding doen? Kan ze wel bij haar ouders wonen? De hulpverlening werkt traag.
Carolina komt weken later huppelend de klas in en ze vertelt me dat haar moeder haar nagels heeft gelakt. Haar moeder heeft Carolina’s handen op haar schoot gelegd en ze heeft één voor één haar dochters nagels gelakt. In turquoise met een blauw golfje en gouden glitters. Ze hebben gekletst over welke lak beter blijft zitten en dat wapperen met je handen beter is dan blazen. Ik ben in de war.

Er wordt hulp in huis opgestart. Haar vader treft een hulpverlener die doorziet dat zijn vrouw niet alles begrijpt en dat vader zijn vrouw moet steunen in plaats van afvallen waar zijn dochter bij is. Vader doet zijn best en haar moeder probeert ’s ochtends haar bed uit te komen. Nagels lakken wordt samen fietsen, fietsen wordt samen op vakantie gaan. Carolina appt me in de zomervakantie een slaperige selfie met haar moeder vanuit de auto met z’n tweetjes.

Single story, het is te makkelijk om alleen maar een psychiatrische moeder te zien. Ook psychiatrische moeders hebben een moederhart. Misschien een hart dat moeite heeft met feestdagen en met het opvoeden van een kind. Maar dit hart wil ook liefde geven. Single story, het is te makkelijk om mijn leerling te zien als hulpeloos slachtoffer. Ook pubers met psychiatrische moeders moeten leren zich te gedragen. Ondanks de problemen die er wel degelijk zijn, is er meer dan dat. Single story ontdoet iemand van zijn waardigheid. Niet alles is wat het lijkt.

De naam van de leerling is gefingeerd

Lotte van Kempen is werkzaam als stafdocent op specifiek VMBO-school De Rotonde in Breda en volgt de master Leren en Innoveren aan de Marnix Academie in Utrecht.