Een persoonlijk leerdoelenverzamelalbum

25 april 2019

‘Een jaar lang hebben we er aan gewerkt. Bijna 800 uren denk-, ontwikkel-, zoek-, creëer- en produceerwerk zitten er in. Het resultaat mag er zijn: 225 leerdoelenpagina’s - 175 voor PO en 50 voor VO, waarvan 18 overlappend. Op elke pagina kan een kind stickers plakken bij een behaald leerdoel, een invulveld gebruiken om een antwoord te geven of iets van zichzelf te delen of een spelletje spelen.’ In april 2018 publiceerden we ‘Alles wat je moet leren’ van Mariken Althuizen, één van de initiatiefnemers en begeleiders van Sociocratische Leeromgeving LOS Deurne, een democratische school voor leerlingen van 4 t/m 21 jaar. Mariken beschreef waarom en hoe zij tot een visualisatie kwam waarin ‘alles wat je moet leren’ (lees: de kerndoelen van het primair onderwijs (PO) en de kerndoelen van de basisvorming voortgezet onderwijs (VO)) en het Natuurlijk Leren elkaar vinden. En nu is het resultaat er, een persoonlijk leerdoelenverzamelalbum! Hetkind-redacteuren Joyce van den Bogaard en Rikie van Blijswijk gingen op bezoek en keken mee.

figuur 1: Een Natuurlijk Leren-visualisatie in twee schoolse periodes (PO groen en VO paars) met elk vijf domeinen. De leerling staat centraal en iedere leerling bewandelt een uniek pad op weg naar volwassenheid.

Mariken beargumenteerde in haar artikel dat alle kerndoelen op je pad komen wanneer je jezelf als startpunt neemt voor een ontdekkingstocht in een steeds groter wordende wereld. Ze eindigde met een plan: ‘Wij [de leerlingen en begeleiders van Sociocratische Leeromgeving LOS Deurne] gaan de komende tijd de leerdoelen verder uitwerken in de vorm van een leerdoelen-stickerverzamelalbum. Waarom die vorm? Het is speels, concreet, biedt ruimte aan onze creativiteit en mensen houden van verzamelen. […] Binnenkort kan iedere leerling aan de hand van een eigen verzameling stickers laten zien (binnen elk domein) welke leerdoelen al op zijn of haar pad zijn gekomen en welke nog te wachten staan.’

Inmiddels is het leerdoelenverzamelalbum er dus! Leerlingen Floor en Emma nemen uitgebreid de tijd om hun stickerboek te laten zien en te vertellen hoe ze ermee om gaan. Het is duidelijk dat het stickerboek niet alleen maar leuk is, maar dat het de meiden ook echt inspireert en op ideeën brengt: soms laat het boek ze zien dat ze al kennis of vaardigheden beheersen waarvan ze zich dat misschien niet direct bewust waren, en andere keren vinden ze er dingen in die hen interesseren en waar ze meer over willen weten.



figuur 2: Het titelblad en enkele leerdoelenpagina’s

Al vroeg in het ontwikkelproces werd duidelijk hoe omvangrijk het leerdoelenverzamelalbum, kortweg LVA, zou worden. Om het voor de leerlingen overzichtelijk te houden, zijn er per domein enkele subdomeinen gedefinieerd. Zo horen bijvoorbeeld bij het allereerste PO-domein ‘mijn lichaam’ de subdomeinen groei, beweging, voeding, transport, waarnemen, luisteren naar mijn lichaam en hygiëne & EHBO. En bij het allerlaatste VO-domein ‘mijn wereld vergroot’ vind je de subdomeinen globaal perspectief, op reis, samen sterk en schone kunsten.

figuur 3: Honderden leerdoelen passeerden de revue. Welke hoort bij welk domein? Leerlingen schrapten leerdoelen die ‘te klein’ of ‘te groot’ waren en deden zelf voorstellen voor nieuwe.

Elk leerdoel is geformuleerd in de ik-vorm: Ik weet. Ik kan. Ik begrijp. Ik besef. Ik ontdek. Ik kies. Op elke sticker staat een passende afbeelding. Een aantal daarvan komt uit de eigen LOS Deurne-praktijk: kinderen zijn zelf foto’s gaan nemen die passend zijn bij de leerdoelen. Hoe leuk is het als je jezelf of een medeleerling op de sticker herkent! Een ander deel van de foto’s komt uit de enorme fotocollectie van Pixabay (public domain, gratis te gebruiken).

Het resultaat
Voor elke LOS-leerling is een aparte map gemaakt. Ieder heeft de keuze gekregen: wil je een map met alleen de groene domeinen, alleen de paarse domeinen, of allebei? De stickers zijn beschikbaar in aparte ordners. Vijf groene en vijf paarse ordners, één voor elk domein. In elke ordner zijn de stickers gesorteerd, genummerd en benoemd.

Kies je voor de volledige map, dan mag je in de loop van je schooltijd ruim 700 stickers plakken die aangeven welk leerdoel je hebt behaald. Het LVA omvat alle officiële kerndoelen[1], die vooral betrekking hebben op kennis en vaardigheden, maar nog veel meer dan dat. De aanvulling bestaat vooral uit leerdoelen die te maken hebben met vaardigheden en attitudes die je helpen bewust te worden van jezelf en jouw eigen mogelijkheden om een positieve bijdrage te leveren in een continu veranderende wereld.

figuur 4: De leerdoelenverzamelalbums worden gevuld en uitgedeeld. De sticker-ordners zijn klaar  voor gebruik; ze hebben een vaste plek in de school waar de leerlingen er altijd bij kunnen.

In de praktijk
Nadat alle leerlingen hun gekozen LVA hadden ontvangen, kon er gestickerd gaan worden. Sommige leerlingen in de VO-leeftijd hebben toch voor een volledige map gekozen; zij bleken het maar wat leuk te vinden ook nog de PO-leerdoelen te stickeren!

Er zijn leerlingen die uit zichzelf af en toe hun album pakken om te gaan stickeren. Er zijn leerlingen die het prettig vinden dat hiervoor gezamenlijke momenten worden ingeroosterd. En er zijn leerlingen die helemaal niks hebben met het stickeren en het alleen doen als het “moet” om de onderwijsinspectie tevreden te houden. Op LOS Deurne vinden de begeleiders dat overigens ook prima: als een leerling ervoor kiest geen stickers te plakken, houdt dat immers allerminst in dat deze leerdoelen niet behaald zijn!

De onderwijsinspecteurs die LOS Deurne eerder bezochten, waren laaiend enthousiast over het leerdoelenverzamelalbum. Zo enthousiast dat zij andere scholen op het project hebben geattendeerd en LOS Deurne hebben uitgenodigd om het LVA in juni 2019 te komen presenteren aan hun collega’s. Dat wordt een mooie ervaring voor de leerlingen! Er zijn sociocratische verkiezingen gehouden om te besluiten wie van de leerlingen en begeleiders mee mogen naar de presentatie.

De allermooiste uitkomst van het harde werken is voor Mariken het genot om de kinderen bezig te zien tijdens het plakken van de stickers. Ze zijn elkaar aan het uitleggen wat ze geleerd hebben, en waar, en hoe. Ze doen het elkaar voor, vertellen verhalen en hebben veel lol. Ze helpen elkaar duiden wat er precies bedoeld wordt met een bepaald leerdoel en ze zijn heel eerlijk over wat ze al wel weten en kunnen en wat nog niet. Mariken zit daar graag bij. Ze kijkt en luistert en geniet. Zulke leergesprekken kunnen alleen kinderen onderling voeren! Het LVA werkt voor sommige leerlingen ook inspirerend (‘Dit weet/kan ik nog niet, maar wil ik wel leren!’) en past dus heel goed bij het ontwikkelen van een groei mindset .

En nu? Wordt vervolgd…
Naar aanleiding van het eerdere artikel en vanwege het feit dat de onderwijsinspecteurs andere scholen op dit project hebben geattendeerd, ontving LOS Deurne vragen van anderen over het al dan niet beschikbaar komen van het leerdoelenverzamelalbum. Ook enkele ouders die thuisonderwijs geven, bleken gecharmeerd van deze vorm van ‘het volgen van de ontwikkeling’.

Mariken ziet zeker de meerwaarde van uitbreiding van dit project buiten LOS Deurne. Maar zij wil haar energie liever besteden binnen LOS Deurne en wil zelf verder met het maken van bijvoorbeeld leerlijnen voor VO, voorbij de basisvorming. Dus wat te doen? EXOVA gaat de productie en uitgave van het leerdoelenverzamelalbum voor haar rekening nemen. Mariken blijft er bij betrokken, maar kan haar ‘kindje’ in vol vertrouwen loslaten en zich weer focussen op de leerlingen van LOS Deurne.

Mariken eindigt met te zeggen hoe geweldig ze het vindt dat een eis vanuit een ‘controlerend systeem’, waar ze niet op zat te wachten en waar ze in eerste instantie best wel heel gefrustreerd over waren (understatement), nu heeft geleid tot een product dat ‘een nieuw systeem’ mee in het zadel kan helpen. Een systeem waarin kinderen volledig eigenaar mogen zijn van hun eigen leren, in hun eigen tempo en op hun eigen niveau. Ze zou het  de leerdoelenverzamelalbum over een tijdje ook te koop willen zien bij de boekwinkels of zelfs bij supermarkten. Niet alleen voetbalplaatjes en dierenplaatjes sparen, maar plaatjes sparen die over jezelf gaan en over wat je allemaal al hebt geleerd of nog mag leren. Zou dat niet prachtig zijn?

Meer weten over LOS Deurne?
Niet alleen hetkind kwam op bezoek bij LOS Deurne in hun prachtige boerderij, maar een aantal maanden gelezen bezocht de School of Trust ook deze leeromgeving, en zij maakten er onderstaand filmpje over, dat een mooie indruk geeft!