De schooltuin: een jaar rond met je handen in de grond

15 oktober 2020

Op maandagochtend naar de film: schoolleider Karin Donkers was de enige bezoeker van de film 'De Schooltuin', maar genoot ervan. 'Zelden zag ik zo’n grote betrokkenheid bij 10- en 11-jarige kinderen en steeds beter wordt mij duidelijk dat als we kinderen willen leren hoe waardevol de natuur, met al haar bewoners, planten en gewassen, is, de schooltuin een fantastisch startpunt is.' De documentaire is gemaakt door het IVN en laat onderwijsprofessionals zien hoe betekenisvol natuuronderwijs eruit kan zien.

Oké, het is maandagmorgen en misschien ook niet echt een tijd om naar de bioscoop te gaan. Ik ging wel dus, en ik was meteen ook de enige bezoeker van de film ‘De schooltuin’ van het IVN: De schooltuin: een jaar rond met je handen in de grond. De film is geen kinderfilm, maar wel een film of documentaire die onderwijsprofessionals laat zien hoe betekenisvol natuuronderwijs eruit kan zien.

De film gaat over een team van natuurmeesters en -juffen die, samen met kinderen uit groep 6 en 7 van Amsterdamse basisscholen, een stukje grond gaan gebruiken om daar van alles op te laten groeien. Van aardappel tot ui, wortels, courgette, koolrabi, sperziebonen, sla tot eetbare viooltjes en goudsbloemen. Vol passie vertellen de volwassenen over de groei en bloei, maar ze doen alles echt samen met de kinderen. Van onkruid wieden, het planten van jonge kweekplantjes tot het bereiden van een een salade of groentesoep. Werkelijk alles wat leeft, woont, groeit en op ‘visite’ komt krijgt de aandacht. Van het nut van een lieveheersbeestje of een gevonden ei tot het samen kijken naar de spindraden van de rups en het leven van een bij.

Zelden zag ik zo’n grote betrokkenheid bij 10- en 11-jarige kinderen en steeds beter wordt mij duidelijk dat als we kinderen willen leren hoe waardevol de natuur, met al haar bewoners, planten en gewassen, is, de schooltuin een fantastisch startpunt is. Hier leren kinderen de werkelijke waarde van het belang van zorgvuldig omgaan met hun leefwereld. Of misschien juist wel over de grenzen te kijken van hun leefomgeving. In dit geval zijn het kinderen uit Amsterdam, niet zelden zonder tuin of groen om zich heen. Maar ook kinderen die dit wel hebben, zien en ervaren in de schooltuin de kleine en grote wonderen van groei en bloei, alsmede de positieve invloed die wij als mensen hierop kunnen hebben. Verwondering en nieuwsgierigheid gaan hand in hand.

Het lijntje naar gezonde voeding is snel gemaakt. Wat is er nu mooier dan te wieden, gewassen te planten, te verzorgen, te oogsten en dat vervolgens op te eten? Zo ook voor deze leerlingen, die veel van deze gewassen nooit eerder aten. En alles wat je daadwerkelijk zelf hebt ‘gemaakt’ wordt geproefd en meegenomen, om als schatten thuis te laten zien en te bereiden.

Het buitenleslokaal biedt mogelijkheden te over om ook binnen het ‘gewone’ onderwijs, dus op school, aandacht aan te besteden. Denk aan oppervlakte berekenen, meten en wegen, het schrijven van een logboek of verslag, de kennismaking met vergeten groenten, de opbouw van de bodem, verschillende grondsoorten, het schrijven van recepten of een handleiding maken voor het planten van gewassen. En dan heb ik het natuurlijk nog niet over onderzoeksactiviteiten en creatieve werkvormen. En wat dacht je van bewegen, zoals wieden, spitten en sjouwen met de oogsttassen?

Nee, mij hoef je niet te overtuigen van de waarde van onderwijs buiten het leslokaal, maar ik weet immers dat er altijd mensen zullen zijn die zich afvragen of al dit ‘moois’ wel op een basisschool thuishoort. Voor hen kunnen we de lijst met betekenisvolle activiteiten, direct gelinkt aan het onderwijs in de schooltuin, met z’n allen langer maken. Het IVN heeft de eerste voorzet gedaan, namelijk een bijpassende lessen serie op hun website. En mocht je zoeken naar tijd, iets wat we natuurlijk ook altijd horen als belemmering, is het misschien goed om eens bij jezelf te rade te gaan hoeveel tijd je kunt winnen door effectiever met je tijd in de klas om te gaan. Het gaat immers om een uurtje of twee van maart tot eind juli. Schrap het weekjournaal of een andere routine, kort je pauzes een minuut of vijf in gedurende de week en stel prioriteiten. Als je het echt belangrijk vindt, is tijd geen factor, want je bent immers met onderwijs bezig.

Ga kijken en ga ervaren. Neem je geen schooltuin mee? Zie dan wel de grote betrokkenheid, de motivatie en het enthousiasme van kinderen. Misschien zet het je aan het denken en zie je kansen om je onderwijs nog rijker te maken dan je tot nu toe al deed. Onderwijs moet zich niet laten beperken tot de vier muren van een klaslokaal.

Karin Donkers is sinds mei 2017 schoolleider en kwartiermaker bij een nieuwe Openbare School van Ronduit Onderwijs geworden, de Vrooneermeerschool in Alkmaar.

Zij schrijft ook over haar ervaringen op haar eigen blog Kardonsch.