De kersverse docent: In verwarring achtergelaten door kloof tussen verwachting en realiteit

2 december 2016

Lang niet alle leerlingen uit de havo 4 klas van Anke Niessen - trainee bij Eerst de Klas en werkzaam op het Koningin Wilhelmina College in Culemborg - zitten te wachten op haar lessen Frans. Anke bedenkt een manier om de leerlingen te betrekken bij hun leerproces, maar alle goede bedoelingen ten spijt, pakt het niet helemaal uit zoals ze hoopte. En toch: 'Als kersverse docent is mijn zoektocht naar de gemeenschappelijke taal in deze klas begonnen.'

Over deze les heb ik al een paar dagen zitten nadenken. Vijftien leerlingen die vooruit willen en graag willen werken, maar ook zes meiden en een jongen die vooral geen zin lijken te hebben in grammatica Frans. Ik heb me voorgenomen het gesprek aan te gaan met de klas om te gaan ontdekken wat deze leerlingen nodig hebben. Zit ik er te veel op? Geef ik ze te weinig ruimte? Ik besef dat ik me de laatste weken een beetje gehaast voel door die toetsweek die in mijn nek zit te hijgen en vraag me af in hoeverre de leerlingen dat ook voelen.

De eerste bel gaat en de leerlingen druppelen binnen. Rustig aan, een beetje hangerig, weinig energie. Zes meiden kruipen bij elkaar en beginnen, nu met alweer wat meer energie, een geanimeerd gesprek. Ik zie een spiegeltje, een ander kamt haar haar en er wordt gelachen. De rest pakt hun boeken en begint aan de opdracht die ik al op het bord heb gezet. Het gesprek is erop gericht deze meiden aan het werk te krijgen.

Bonjour tout le monde! Ik begin mijn les en kondig meteen aan dat ik iets heb wat ik graag met ze wil bespreken. 'Vorige les heb ik jullie voor het eerst op eigen gekozen plaatsen laten zitten. Dit wil ik jullie graag langer toestaan maar ik merkte dat ik last had van het rumoer in de klas. We hebben nog twee weken tot de toetsweek en ik zou graag willen zien dat we samen een manier vinden waarop iedereen in deze les zich goed kan voelen en productief kan zijn. Wat hebben jullie van mij nodig om dit voor elkaar te kunnen krijgen?'

Goed gesprek in het hoofd

Voorafgaand aan de les had ik een goed gesprek in mijn hoofd, een begripvolle uitwisseling. Door aandacht en openheid zouden we dichter tot elkaar komen en uiteindelijk zou iedereen tevreden aan de slag gaan. Ze krijgen de opdracht drie minuten over mijn vraag na te denken en tenminste twee dingen op te schrijven die ze van mij nodig hebben. Dan blijkt de praktijk weerbarstiger te zijn dan gedacht. Na drie minuten verbreek ik de ‘stilte’ en ik stel mijn vraag opnieuw. Ik wijs kriskras leerlingen aan en krijg enige respons uit de hoek van de brave meisjes. Echter, dit moment wordt door de diva-meisjes aangegrepen om het onderlinge gesprek van het begin van de les voort te zetten. Daar gaat mijn verbindende klassengesprek!

Toch komt er uiteindelijk nog iets uit. De diva-meisjes hebben meer behoefte aan pauzes en willen minder lang achter elkaar luisteren. Ik kan me hier best in vinden en ik geef aan mijn best te doen meer pauzes in te lassen en voor meer afwisseling te zorgen tijdens de les. Een mooie conclusie na een moeizaam gesprek, ik ga met vertrouwen het tweede deel van de les in.

Les twee

Helaas blijkt mijn verwachting vooraf weer rooskleuriger te zijn geweest dan het moment van nu. Een ononderbroken stroom van woorden vloeit tussen de zes meiden aan de linkerkant van de klas. Een paar waarschuwingen verder vraag ik Loes aan de andere kant van het lokaal te gaan zitten. Verder besluit ik nog niet in te grijpen, omdat ik ze tenminste één les de kans wil geven om hun eigen gedrag aan te passen.

Aan het einde van de les heb ik een moment van reflectie ingebouwd en ik vraag hoe ze de les hebben ervaren. Dit is het derde moment dat mijn mooie voorbedachte plan niet uitkomt. In mijn ideale wereld geven ze nu eerlijke feedback op hun eigen gedrag. Een beetje schuldbewust zouden ze nu aangeven dat ze toch wel veel hebben gekletst. Maar helaas, niet in deze klas.

Mira kopt ‘m in: 'We hebben niet de beloofde pauzes gehad.' Ik reageer in een impuls: 'Oh ja, dat klopt, dat had ik beloofd.' Pas later komt het besef dat de beloning van een extra pauze niet terecht is op het moment dat ze de hele les al als een pauze hebben beschouwd.

In verwarring achtergelaten door de kloof tussen verwachting en realiteit, denk ik nog de hele middag na over deze havo 4 leerlingen. Hoe komt een relatie tot stand? Moet ik ze eerst de kaders geven en is dan pas relatie mogelijk?

Gesprek is begonnen

De les verliep anders dan verwacht. Echter, als kersverse docent is mijn zoektocht naar de gemeenschappelijke taal in deze klas begonnen. Het gesprek is op gang gebracht en ik gun ons nog heel veel van deze momenten.

Op dit moment heb ik nog niet het gesprek met mijn leerlingen kunnen voeren dat ervoor gaat zorgen dat ze actief en betrokken in de les zitten. Maar de komende tijd ga ik ze individueel spreken en proberen uit te zoeken wat er in hen omgaat en hoe we deze houding in de klas kunnen beïnvloeden.

De komende tijd zullen jullie de ontwikkeling van het gesprek in deze klas kunnen volgen via mijn blogs. To be continued...

Ankie Niessen is trainee bij Eerst de Klas, werkzaam als docent Frans op het Koningin Wilhelmina College in Culemborg en loopt stage bij het NIVOZ.