De gouden en zilveren weken

12 december 2023

De eerste weken in het schooljaar en halverwege het schooljaar, waarin de nadruk wordt gelegd op het creëren van een stevige basis van de groep: de gouden en zilveren weken. Bo van Houts-Vervooldeldonk beschrijft hoe iedere week ‘goud’ wordt met een groep die open en kwetsbaar met elkaar in gesprek durft te gaan.

Op alle onderwijsgerelateerde websites, media en sociale media wordt er in deze periode veel over de gouden en zilveren weken geschreven. Allerlei groepsbindende activiteiten worden gedeeld. VVoor mij lopen ‘de gouden weken’ het gehele schooljaar door, waarin ik bewust ben van het proces in mijn groep en hoe je, je groep een groep kunt houden.

Uit verschillende onderzoeken is gebleken dat een groep meerdere groepsvormende fases binnen een schooljaar doorloopt. Alleen doorlopen kinderen, of eigenlijk, wij mensen, niet alleen deze theoretische fases, maar spelen er het gehele jaar ook andere processen, individuele processen, die een grote invloed hebben op de vorming of sfeer binnen een groep: persoonlijke ontwikkeling, groei, fases waarin je niet lekker in je vel zit, een gebeurtenis die je bezighoudt, weersverandering, vakanties, thuissituaties etc.

In mijn lesprogramma staat meerdere keren in de week tijd gepland voor de groep. Dit kunnen korte activiteiten zijn, zoals groepsbindende spellen. Maar wat er standaard op het programma staat is de kring. In ieder geval één keer in de week zit ik met de kinderen in de kring. We beginnen de kring met wat er fijn was deze week, wat ging goed en waar we trots op zijn. Alle input komt dan vanuit de kinderen. Grote dingen, zoals: “ik heb gezien dat we buiten samen met elkaar speelden, dat niemand alleen was en iedereen ergens mee kon spelen”, voor de groep. Of kleine, individuele dingen, zoals: “ik heb vandaag fijn aan mijn onderzoek kunnen werken, omdat het rustig was in de klas”.

Hierna bespreken we wat minder fijn was en waar we dus op gaan letten met z’n allen. Ook dat kunnen zowel grote als kleine onderwerpen zijn, als ze maar vanuit de groep komen. In eerste instantie. Want het gebeurt ook af en toe dat ik zelf iets deel, als de kinderen dit zelf lastig vinden.
Als iemand zich bijvoorbeeld wel buitengesloten voelt en dit lastig vindt om zelf aan te geven, maar graag wil dat ik een balletje opgooi, zodat hij/zij het zelf kan afmaken. Dan zijn we dit ‘probleem’ hopelijk voor, voordat het daadwerkelijk een probleem wordt.
Dat is ook de insteek van de kring; preventief handelen. Het ‘probleem’ of de situatie kan nooit ouder zijn dan een week en krijgt dus zelden de kans om groter te worden.

We sluiten altijd af met de complimentenronde. Ieder kind geeft een ander kind een compliment. Voor de kinderen vaak het onderdeel waar ze het meest naar uitkijken. Kinderen stellen zich kwetsbaar op, doordat ze moeten spreken in een groep. Het geven van een compliment is niet zomaar gedaan, daar gaat een heel leerproces aan vooraf. Hierin zie ik iedere week ontwikkeling bij de kinderen. Niet alleen de complimentgever is aan zet, ook de ontvanger is bezig met een proces.

En inderdaad, in het begin van het schooljaar bouw ik samen met groep de basis van deze kring. Wat is onze houding in de kring? Wat doe je wanneer een ander praat? Hoe geef je een compliment? Waarover geef je een compliment? Hoe ontvang je een compliment?

Ja, deze basis is fijn, maar het kan zo maar zijn dat er regelmatig wat verandert. Soms krijgen ze van mij een opdracht, om ze uit te dagen. Bijvoorbeeld; geef een compliment aan iemand uit de groep die je niet zo vaak spreekt. Of, iedereen in de groep moet vandaag een compliment hebben ontvangen.
En zo zijn we het gehele schooljaar bezig om de groep een groep te houden. Samen.
Want als er in een week een sportdag, sinterklaasviering of uitstapje gepland staat, dan staan er minimaal acht kinderen bij mij om te onderhandelen over een geschikt tijdstip voor de kring, zo belangrijk vinden zij het. En als ik een periode of het schooljaar met de groep afsluit en vraag wat ze fijn vonden of wat ze is bijgebleven, dan komt de kring regelmatig als gespreksonderwerp voorbij.

Een fijne sfeer in de groep, een groep die echt een groep is, komt zo veel sneller tot leren. Op alle vlakken. Niet alleen in de gouden weken dus, of even snel tussendoor. Een groep die het gehele schooljaar een groep kan worden, zijn en blijven, dat is pas goud.

Bo Vervoordeldonk is leerkracht op basisschool Het Talent in Asten.