‘Dan staat hij op en maakt hij met zijn vuist een uithaal tot vlak bij mijn gezicht’

7 juni 2023

Het gaat maar om twee jongetjes van nog geen zes jaar oud: Kevin en Jurre. Zij bepalen de sfeer in de klas van deze (ervaren) leerkracht, en het is moeilijk om ze in het gareel te houden. Het loopt het nogal eens uit de hand, waardoor de leerkracht soms tot wanhoop gedreven wordt of zelfs fysiek bedreigd wordt. Dit verhaal is lang en het is bij hoge uitzondering, vanwege de heftige inhoud, anoniem. We lezen over twee jongens uit een moeilijke thuissituatie en een juf die niet alleen met hun gedrag worstelt, maar die door de situatie nu ook ziek thuis is.

Maandag was Kevin er niet, maar Jurre wel. Al sinds de ochtend waren er strubbelingen. Hij wou niet in de rij, hij wou niet naar de gymzaal, hij wou vooraan staan, hij wou niet vooraan staan, hij wou spelletjes spelen, hij wou geen spelletjes spelen, hij hield zich niet aan de afspraken in de gang, hij werd boos omdat ik daar een opmerking over gaf, begon me uit te schelden voor 'stomme juf' en 'dat het mijn probleem was, niet dat van hem' en ga zo maar door. Het lijken zinnetjes die hij waarschijnlijk in andere contexten hoort, en die hij kent en dan maar uit zichzelf naar buiten slingert. Hij heeft zoveel boosheid van binnen. Dit is de hele dag zo doorgegaan. Er was altijd wel een aanleiding om te gaan schelden of niet te doen wat er gevraagd werd.

Ik heb de hele dag mijn geduld bewaard, hem telkens er weer bij gehaald, mijn hand uitgestoken, hem meegenomen naar de klas, gezorgd dat hij met iets goed bezig kon zijn... Dus ja, dat heeft veel van me gevraagd, want heel vaak gaat het wel goed met hem, zeker als Kevin er niet is.

Het was net dat lange weekend van Hemelvaart geweest, en het kan zijn dat er van alles is gebeurd thuis. Maar hij was zeer gesloten, zeer boos. Heeft niets verteld. Dinsdag waren ze er allebei. Het ging beter dan verwacht. Mijn collega Sandra stond de hele dag stand-by voor Kevin.

Ik neem me altijd voor om 's morgens voor ik op school ben zeker niet te gaan piekeren over 'Wat zal het nu weer zijn vandaag? ', dus om bij mezelf al ongerustheid te creëren over hoe slecht het zou kunnen lopen. Zo zit ik niet in elkaar. Het lukt me altijd om een nieuwe dag te beginnen en alle kansen open te laten, en ervan uit te gaan dat het een goeie dag wordt. Dus ook afgelopen dinsdag.

Het liep dus wel okee, de hele ochtend, wat kleine ditjes en datjes, wat brandjes blussen, maar al met al wel okee. Kevin moest ik wel dicht bij mij houden. Dat is altijd zo, al enkele jaren. Ik moet hem voortdurend helpen met iets te kiezen, of te begeleiden, hem mee te nemen in een spelletje, korte taakjes, ... Intens.

Het liep dus wel okee, de hele ochtend, wat kleine ditjes en datjes, wat brandjes blussen, maar al met al wel okee

Hij was 's morgens wel binnengekomen met de boodschap 'ik wil naar huis' en om een uur of 10 had hij plots zijn jas en schooltas aan, kwam de klas in en zei tegen iedereen : 'ik ga naar huis' en liep gewoonweg de gang uit en naar de trap. Ik dacht nog even ‘hij maakt een grapje’, maar niet dus… Ik kon hem nog net tegenhouden. Ik kreeg hem gelukkig goed mee terug naar de klas, en toen wou hij dat ik naar zijn moeder belde om hem te komen halen. Ik vertelde dat ze dat al wist, dat ze hem moest komen halen, om 15.30 uur. Hij heeft het dan wat losgelaten. Hij had niet direct door dat ik gewoon het einde van de klasdag bedoelde. Er ontstond geen crisismoment, het was niet nodig om Sandra in te schakelen.

Tot we om 15 uur voor het laatste stukje van de dag in de kring zaten. We aten samen het wekelijkse fruit en dan lees ik traditiegetrouw nog voor. Tijdens het eten vertelde Kevin dat er 's avonds thuis een feestje zou zijn: 'Mijn moeder heeft dat gezegd, omdat ik zo goed naar haar luister'. Het lijkt erop dat mama hem voortdurend beloont: hij krijgt limonade mee in zijn drinkbus in plaats van water, er komt een feestje omdat hij 'zo goed luistert', hij mag naar de game hall, hij krijgt een nieuwe bellenblaas (omdat moeder de zijne niet wil komen halen bij mij, toen ik die van hem had afgenomen na het overschrijden van een hoop afspraken en grenzen).

Hij schoof op zijn knieën over de vloer naar achteren en bleef kijken.

Enfin, dat voorlezen dus, aan het eind van de dag... Jurre wou niet naar een verhaal luisteren. Dat is meestal zo (hij vindt dat moeilijk, ik weet dat). Ik had een boek mee met korte weetjes over dieren, en iedereen om de beurt vertelde zijn lievelingsdier en dan zocht ik dat op en las ik voor. Alle overige 16 kindjes waren heel nieuwsgierig, Kevin zat de hele tijd te zuchten dat hij naar huis wou en Jurre… Toen Jurre zijn verhaaltje had gehoord, en ik al bezig was met de volgende, zag ik hem stilletjes naar achter glijden, de bank af, terwijl hij zijn ogen de hele tijd op mij had gericht, en met zo'n glimlachje op zijn gezicht van 'ik ben hier weg en je kan daar niks aan doen'. Hij schoof op zijn knieën over de vloer naar achteren en bleef kijken.

Uiteindelijk ben ik gestopt met lezen, heb rustig gezegd : 'Jurre, ik zie dat je uit de kring weggaat, je hoeft dat niet stiekem te doen, ga dan gewoon al rustig je jas en schooltas nemen, en op ons wachten in de gang. Wij komen als ik klaar ben met lezen'.

Ik weet dat dat helpt voor hem: het lukt hem niet om zo lang te luisteren (wat ook een probleem is, maar op zo’n momenten heeft het geen zin hem te dwingen want dan begint hij te roepen en te schoppen en lawaai te maken en dan is het helemaal gedaan met voorlezen).

Hij stond rechtop en is zich gaan klaarmaken in de gang. Die onderbreking met Jurre was voor Kevin te veel (denk ik): hij begon plots ook rechtop te staan en op de bank te staan en er met een verre sprong af te springen, telkens opnieuw. Dus van op zijn plek tot bijna bij andere kinderen, die meteen protesteerden en wegschoven, bang dat hij op hen ging springen.

Op een gegeven moment, midden in een zin die ik aan het voorlezen was, staat hij op en maakt hij met zijn vuist een uithaal tot vlak bij mijn gezicht.

Het was 15.15 uur. Ik zei dat hij hetzelfde mocht doen als Jurre, dat ik zag dat het moeilijk was voor hem om te blijven luisteren. 'Ik wil niet uit de klas', was het antwoord. Ik heb het een keer of 10 herhaald in dat laatste kwartier. Op een gegeven moment, midden in een zin die ik aan het voorlezen was, staat hij op en maakt hij met zijn vuist een uithaal tot vlak bij mijn gezicht. Ik schrik enorm!

Ik vraag hem wat dat te betekenen heeft en dat zijn gedrag, dat ik daar eigenlijk bang van word. Ik zie de andere kinderen kijken naar hem, met verbaasde ogen. Hij begint te lachen en roept 'Ha, jij bent bang van mij'. Ik vraag hem om te gaan zitten en zeg dat wat hij deed me wel aan het schrikken maakte. Ik lees verder, hij staat recht en doet weer hetzelfde. Drie keer.

Ik bewaar mijn geduld en zeg hem voor de 20ste keer : 'Je mag naar de gang gaan, je klaarmaken, je hoeft niet te luisteren naar de verhalen, je mag je klaarmaken, Kevin, dat is echt okee'. Hij wil niet. 'Ik vind dit leuk', zegt hij. Ik snap niet goed wat hij wil zeggen, maar de andere kinderen...... echt..... die begrijpen er nog veel minder van en zitten wat gelaten te wachten tot Kevin weer zit en we verder kunnen. Ik lees voor tot iedereen aan de beurt is geweest. Jurre staat plots binnen met schooltas en jas, en begint iets te roepen, waarop ik vraag om in de gang te wachten. Allez... weer een conflict... Enfin, we zijn aan het eind geraakt, elke kleuter heeft een verhaaltje gekregen, ik ben redelijk rustig gebleven, de andere kinderen hebben tussen al die intermezzo's met die twee met spanning geluisterd naar hun verhaaltjes. Ze weten ondertussen al dat het op zo'n manier gaat, met die twee kinderen. En dat ik er niets aan kan veranderen. Ik zie alleen maar begrip en medeleven in hun ogen. We weten van elkaar hoe moeilijk dit is voor ons allemaal.

's Avonds krijg ik van de moeder van Kevin een appje om te vragen hoe de dag is geweest, want dat Kevin thuis had gezegd dat 'het goed was, met zo'n ondeugende blik in zijn ogen'. Ik heb er niet op gereageerd, en haar de woensdagochtend een bericht gestuurd dat ik haar wel even wil briefen maar niet in een whatsappbericht. Als ze naar school komt met de kinderen, maak ik wel even tijd voor haar ergens apart. Maar ze komt niet opdagen, Kevin is er niet, Jurre ook niet, de klas is zalig rustig, heel ontspannen. Ikzelf voel me zeer gefrustreerd, omdat die moeder niets laat weten. Geen interesse? Of is het niet zoals zij het wil, via een whatsapp? Wil ze niet horen hoe die dag dan geweest is?...'

Ik ben 's middags direct doorgegaan, dood- en doodmoe. Totaal uitgeput en met tranen in mijn ogen. Ik heb de hele namiddag gehuild en in mijn stoel gelegen, en gehuild en in mijn stoel en gehuild.... En toen ik donderdag opstond, voelde ik dat ik in een diep zwart gat zat..

Ik denk dat ik mezelf heb behoed, op de valreep, voor een burnout.

De reflectie van de leerkracht
Maar het klopt niet dat ik nu thuis ben, en dat die 16 andere kinderen blijven zitten in een voor hen onveilige situatie. Want dat is het. Toen Kevin dinsdag zo naar me uithaalde, voelde ik me echt bedreigd. Het idee dat hij zou slaan, was plots erg reëel. En dat is wat me zo raakte: mijn kleuters vertellen me dat al jaren, en ik heb er nooit genoeg aandacht aan besteed, heb ik het gevoel. Aan hun angst dat het zou gebeuren.

Het andere dat me diep raakte, was de manier waarop moeder Kevin wel of niet communiceert. Met een appje naar de juf om 20.30 uur ’s avonds… en dan eigenlijk verwachten dat ik daar meteen een antwoord op zou geven maar dan de volgende dag de moeite niet doen om antwoord te krijgen? Ook al zou ze ziek geweest zijn, dan nog. Ze had kunnen bellen naar de school, mailen, een bericht sturen…  As je als moeder bezorgd bent over welk gedrag je kind laat zien, dan zoek je wel een manier, hoe ziek je ook bent. Enfin, dat is wat ik vind. Ik moet er niet over oordelen, het zal wel een reden hebben.

Bovendien kan ik tegen de moeders van Jurre en Kevin niet op. Ik bedoel:

- Als Jurre thuis begint te roepen en te schelden, wordt hij geslagen tot hij stopt. Dat vertelde zijn mama me op het oudercontact. Dus wat maakt mijn ‘Je mag dat niet doen’ dan uit voor hem? Hij wil vooral zien tot waar hij bij mij kan gaan, tot waar ik er zo’n genoeg van heb dat ik ook zou slaan? Zoiets?

- Kevin wordt voortdurend beloond. In het gesprek met zijn moeder hoorde ik alleen maar het woord ‘iPad’ vallen, als tijdverdrijf, en de ‘game hall’. (Oh ja, en de speeltuin). Dus als ik dan kom met steekparels of een kleurwerkje, wat kan ik daar nu tegenop als dit kind in zijn thuismomenten met zulke dingen bezig is als gamen of de iPad?

Wat roept dit verhaal in jou op?