Dát is hoogbegaafd zijn: voelen én denken sterk ontwikkeld

26 september 2016

'Een blije hoogbegaafde is de hoogbegaafde leerling die hoge cijfers haalt, gemotiveerd is, een grote woordenschat heeft, sociale vaardigheden laat zien en lekker in zijn vel zit. Die zijn goed en makkelijk te herkennen.' Maar over het algemeen zijn deze kinderen een stuk moeilijker te herkennen, ook thuis, aldus Marianne Rietveld. Zij brengt de twee kanten bijeen en beschrijft de complexe en uiteenlopende gevoelens en gedragingen van hoogbegaafde kinderen. 'In mijn praktijk kom ik regelmatig kinderen tegen die een grote wolk boven zich hebben hangen waar heel groot het woord BOOS in staat.'

Neem Sanne: een kleuter die huppelend binnenkomt op school, een juf treft die haar ziet als een kleuter met een grote potentie en daar ook aan tegemoet komt. Sanne ontwikkelt zich in een vlot tempo, heeft een hoog leertempo, is autonoom en empatisch, en daardoor zeer geliefd binnen de groep. Ze geeft hulp, durft hulp te vragen als ze dat nodig heeft en kan het goed vinden met bijna iedereen op school. Sanne wordt al snel gezien als de kleuter met een ontwikkelingsvoorsprong, de hoogbegaafde leerling voor de toekomst. Het lijkt wel een afvinklijstje, maar bijna alle kenmerken die aan hoogbegaafde kinderen worden toegeschreven zijn op haar van toepassing. Ze is analytisch, nieuwsgierig, heeft een brede belangstelling en kan met haar grote woordenschat precies verwoorden wat ze bedoelt. Ze is snel van begrip en beschikt over een zeer groot creatief vermogen om haar opdrachten altijd een eigen, bijna perfecte, vorm te geven. Sanne is een scherp waarnemer en handelt veelal intuïtief.

Ergo: daar wil je als juf wel een klas vol van hebben.

Er is meer dan alleen een sterke cognitie nodig om hoogbegaafd te kunnen zijn. In het schema hieronder wil ik de nadruk leggen op de rechterkant. Aan de gevoelskant van deze leerling wordt (nog) niet zoveel aandacht besteed.

Terwijl juist die zo belangrijk is voor deze kinderen. Eerder heb ik geschreven over onderpresteren. Ook dat kan veroorzaakt worden door niet gezien worden als wie jij bent; een kind met een sterke cognitie én een sterk ontwikkelde gevoelskant. Want dat is hoogbegaafd zijn. Beide kanten even sterk aanwezig. Door het sterk ontwikkelde IQ is de gevoelskant bij deze kinderen intenser ontwikkeld of worden gevoelens intenser ervaren. Intenser boos, intenser verdrietig, intens gekwetst zijn, intens verdrietig zijn door dierenleed, ruzie of … het leed van de wereld.

In het onderwijs zijn het vaak de prestaties die tellen en een hoge cito score geeft vanzelf wel aan of het een slimme leerling is of niet… Makkelijk… toch?Dan hebben we ze er zo uitgepikt.

Daar is valkuil #1: Hoogbegaafde kinderen halen niet altijd een hoge score op de cito. Dat kan verschillende redenen hebben. Belangrijk is te weten dat ze soms juist geen A score halen maar in de C of D-scores belanden. Want als jij zo naar een toets kijkt zoals het plaatje hieronder kom je vast niet bij het antwoord dat cito cognitief en didactisch gezien voor jou bedacht had.

Of als jij helemaal klaar zit voor de toets omdat je nu mag laten zien wat je al weet en de antwoorden die jij leest zijn zo makkelijk dat je het goede antwoord direct doorstreept; want zo makkelijk zal het niet zijn, het is immers een toets. Jij trapt daar niet in.

En dat kind komt thuis. Gefrustreerd, want het antwoord dat hij gegeven heeft is wel degelijk een goed antwoord, sterker nog; hij heeft een keuze gemaakt uit drie antwoorden die na zijn analyse en interpretatie van gegevens alle drie in aanmerking kwamen voor een goed antwoord. Maar… in het nakijklijstje van Cito staat dat A het juiste antwoord is en niet B, dus een fout.

Thuis, één van de pijlers in de driehoek van school - thuis en kind, de cirkel van invloed, zijn juist dit de signalen die je op scherp moeten zetten als ouder. Het sterk ontwikkelde rechtvaardigheidsgevoel is van grote invloed op het welzijn van het kind. Dat zit aan de rechterkant, aan de gevoelskant van het schema aan het begin van deze blog.

In mijn praktijk kom ik regelmatig kinderen tegen die een grote wolk boven zich hebben hangen waar heel groot het woord BOOS in staat. En dat komt ergens vandaan. Niet begrepen of niet gezien worden kan één van de oorzaken zijn. Boos en opstandig gedrag is daar een reactie op. Sommige kinderen gaan weer bedplassen als ze naar school gaan, of laten gedrag zien van jongere jaren, gaan kinderachtig praten of tekenen ineens weer koppoters. De wat oudere leerling kan besloten hebben niet meer te laten zien wat hij cognitief kan...

Het advies is dan ook om met school in contact te treden als deze of andere signalen zich voordoen. Schroom niet en benader de leerkracht met de open vraag; ‘Ik maak me zorgen om mijn kind, mag ik die zorg met jou delen?’ Ik verzeker u dat geen enkele juf daar nee tegen zegt.

Luister en kijk naar uw kind wat hij u werkelijk wil zeggen met gedrag dat hij laat zien en u misschien niet goedkeurt. Gedrag ontstaat vaak uit een gevoel. Deel met de leerkracht; pas dan kan er iets moois ontstaan, voor u, voor de leerkracht en vooral voor uw kind.

Ik wens u wijsheid en verwondering.

Marianne Rietveld specialiseert zich op het gebied van hoogbegaafdheid en talentontwikkeling. Meer informatie over haar is te vinden op haar website de WijsWijzer.