Corona, en de balans tussen online leven en werkelijk aanwezig zijn

2 juli 2020

Al meer dan 25 jaar pleit Vincent Duindam voor parttime werk door vaders en moeders, voor thuiswerken en voor balans en evenwicht in het leven van werkende ouders. De afgelopen tijd heeft vrijwel iedereen meer thuisgewerkt, maar die verandering brengt natuurlijk ook andere verschuivingen met zich mee... 

In 1997 maakte ik me zorgen over het steeds sterker wordende arbeidsethos, vaders en moeders die minder thuis waren, minder tijd voor hun kinderen hadden. En in de beschikbare tijd ‘moest’ ook veel meer.

“Geen tijd voor zielsgesprek in het nul-oudergezin”, was de titel van één van mijn essays.

Onze dochters waren 6 en 8 in dat jaar. Ik had net over ‘onthaasting’ gepubliceerd. En dat ‘leefden’ we ook. Natuurlijk werkten we allebei parttime. We kookten slow food. Biologische groenten- en fruitpakketten. Ik sneed de kool in de keuken. En de meiden bouwden huizen van kleedjes en doeken in de kamer. Mijn columns verschenen in het krantje van ODIN. En mijn haiku’s in de Hovenier (krantje van de Vrijeschool De Bilt).

een zomeravond,

haar roze jurkje wappert

weer aan de waslijn.

Inmiddels zorg ik één dag in de week voor mijn kleinzoon. Wat is er veranderd in al die jaren? En vooral sinds de laatste paar maanden?

De Coronacrisis lijkt, ondanks alle ellende, één ding dichterbij gebracht te hebben: thuiswerken. En zou dat geen zegen kunnen zijn? Al die jaren pleit ik voor het boerderijmodel: veel werken vanuit thuis; makkelijk met arbeid & zorg combinatie, minder reistijd, minder vervuiling, etc.

Zoom, Teams, Skype: iedereen werkte tot voor kort thuis. De laatste tijd heb ik daarvan ook de schaduwkant leren zien. Het ‘instrument’ dat dit mogelijk maakt (digitalisering, online werk, smartphone) neemt de mensen over.

Moeders en vaders zitten ‘op hun smartphone’ in de woonkamer, in de slaapkamer, aan tafel. Kinderen komen er soms haast niet tussen. Ouders hebben geen onverdeelde aandacht meer. Werk en privé lopen volkomen door elkaar heen.

Daarmee is het “thuis” alsnog overgenomen door werk.

De Duitse filosoof Jürgen Habermas sprak indertijd, in een wat andere context, van de instrumentalisering van de leefwereld. En dat is precies wat je nu kunt zien. Ouders zijn in deze periode wellicht meer lijfelijk aanwezig, maar minder ‘present’.

De oplossing lijkt in zicht nu de lockdown versoepeld wordt, scholen weer opengaan, etc. Maar in feite heeft de coronacrisis een trend die al eerder ingezet was, vergroot zichtbaar gemaakt. De online wereld en alle instrumenten die daarbij horen kunnen de kwaliteit van de offline ‘geleefde’ wereld en de persoonlijke contacten verminderen.

Wat vraagt dit van ons, als opvoeders, als ouders, als docenten?

Vincent Duindam is psycholoog, publicist en docent op de Universiteit Utrecht.  

Literatuur:

• Duindam, Vincent (1997), Zorgende Vaders, Van Gennep, Amsterdam.
• Duindam,  Vincent, Geen tijd voor zielsgesprek in het nul-oudergezin, Educare, winter 97/98, jaargang 15, no 4, p 10-12.
• Terreehorst, Pauline (1994), Het Boerderijmodel. Wenken voor een postmodern gezin. De Balie, Amsterdam.