Burgerschapsvorming en Blanco: ‘Het is belangrijk dat jongeren hun eigen geest en authentieke betrokkenheid tot de wereld ontwikkelen’

30 april 2021

Met haar studenten won mbo-docente Marlies Houtbraken twee jaar terug de BurgerschapLab-prijs. Bij de methode Blanco wordt burgerschapsvorming vanuit alle dimensies zoveel mogelijk gekoppeld aan creatieve werkvormen. Gert Biesta's Door kunst onderwezen willen worden en zijn oratie (april 2018) en Martha Nussbaums Niet voor de winst zijn bij de ontwikkeling uitgangspunt geweest. ‘Het is belangrijk dat studenten en jongeren hun eigen geest en authentieke betrokkenheid tot de wereld ontwikkelen.’

Blanco is ontstaan met, door en voor studenten. En de hulp van docenten. Eigenlijk hebben we geen methode gemaakt. Maar een anti-methode. Geen blauwdruk of een boek, waarin we van hoofdstuk naar hoofdstuk gaan. Nee, Methode Blanco is een aanklacht en een inspiratie in één. Een aanklacht tegen MBO studenten niet serieus nemen. Een inspiratie omdat we laten zien dat het wel degelijk kan. Burgerschapsonderwijs dat uitdagend is, waar studenten aan het stuur zitten, onderwerpen aandragen, durven af te wijken van de norm, tegen de stroom in leren roeien, stilstaan bij radicaal andere perspectieven, zich te verwonderen, en nog meer dan dat: ook iets maken. De wereld binnen halen.

Bram Eidhof, Common Ground, 2021

Om beter burgerschapsonderwijs te ontwikkelen voor het mbo is in 2018 gestart met het MBO BurgerschapLab. Tijdens deze labs worden studenten en docenten vier keer per jaar samengebracht om als gelijkwaardige deelnemers in groepen te werken aan concrete voorstellen voor burgerschapsonderwijs die studenten en docenten motiveren en faciliteren. Onderwijs dat beter aansluit bij de leefwereld en behoeften van studenten en bij wat er gebeurt in de samenleving.

Vraaggericht lesaanbod

Voor drie voorstellen lag een aanjaagsubsidie van 50.000 euro klaar om ze in schooljaar 2019/2020 verder uit te werken en waar mogelijk uit te testen. Het team van het Mediacollege Amsterdam en het Grafisch Lyceum Utrecht (GLU) ontwikkelde gezamenlijk het winnende onderwijsconcept: de Blanco Methode. Binnen dit onderwijsconcept is sprake van een vraaggericht lesaanbod. Studenten worden mede-eigenaar van het lesprogramma. Ze bepalen zelf hoe en in welke vorm een bepaald onderwerp wordt aangeboden. Bovendien organiseren deze studenten aan het einde van elk semester een burgerschapsdag, waarin het geleerde wordt gepresenteerd aan medestudenten. Voor de student is dit zowel een ontwikkeling op maatschappelijk als persoonlijk vlak.

Het grootste punt van kritiek vanuit het BurgerschapsLab waren de invuloefeningen van de vele lesboeken burgerschap, zoals we die kennen, vaak met Jip en Janneke taalgebruik. Dat moest anders. In de periode van juli 2019 t/m december 2020 ontwikkelde Marlies Houtbraken – samen met de studenten Maaike Baaij, Jochem van de Craats, Chune Huijbregts en Christian Sterk en Common Ground - het Blanco-lesmateriaal. Studenten van mbo-4 gaven input voor de onderwerpen, welke lessen wel/niet en ze leverden feedback op de inhoud. ‘Blanco is geen methode, eerder een verzameling aan thema's van privé tot privaat, waar kritisch en creatief denken samengaan,’ vertelt Houtbraken, cultuurwetenschapper en docent Burgerschap/HVO.

Blanco is geen methode, eerder een verzameling aan thema's van privé tot privaat, waar kritisch en creatief denken samengaan.''

Bij de ontwikkeling zijn Biesta's Door kunst onderwezen willen worden en zijn oratie (april 2018) en Martha’s Nussbaums Niet voor de winst inspiratiebronnen geweest. ‘Natuurlijk had de theorie uitgebreider beschreven kunnen worden,’ vertelt Marlies, ‘maar een theoretisch vertoog was niet het doel van dit project. We wilden lesvormen ontwikkelen waarbij creatieve en kritische denkvaardigheden samenkomen. Het is belangrijk dat studenten en jongeren hun eigen geest en authentieke betrokkenheid tot de wereld ontwikkelen.’  

De aftrap voor de verschillende dimensies van burgerschap start bij Blanco in de klas. Met een kaartspel met uiteenlopende thema's. Hieruit maken studenten - de groep - hun keuzes. De onderwerpkeuzes kunnen per groep verschillen. De creatieve werkvormen variëren van tekenen, schrijfopdrachten tot rollenspel. In de docentenhandleiding staat per dimensie extra informatie over de onderwerpen, werkvormen en tips voor kunst, literatuur, muziek en film. ‘Naar mijn idee past het heel erg in de humanistische en speelse pedagogische benadering,’ vertelt Marlies Houtbraken.

Alle werkvormen zijn ook vrij beschikbaar. Houtbraken benadrukt dat het project ook geen commercieel doel voor ogen heeft. ‘Het is niet voor niets ontwikkeld met en voor studenten. We hopen dat meer studenten in het mbo hun creativiteit herontdekken en vanuit verschillende perspectieven hun wereld gaan beschouwen, onderzoeken en ervaren.’

We hopen dat meer studenten in het mbo hun creativiteit herontdekken en vanuit verschillende perspectieven hun wereld gaan beschouwen, onderzoeken en ervaren.''

Studenten hebben niet alleen input voor lesonderwerpen gegeven, maar ook de lesbrieven, illustraties en website zelf vormgegeven. En Houtbraken ziet dat het project nog lang niet voltooid is. ‘Eigenlijk zou het mooi zijn als het materiaal op de website wordt uitgebreid met de input van docenten en studenten.’ Ook het ministerie van OCW heeft aangegeven aandacht aan het project te gaan besteden, vertelt ze. En ze komt met een website, die ze voorlopig zelf zal onderhouden. ‘Zie het maar als mijn bevlogenheid voor creativiteit, liefde voor mensen en het leren.’

Zie ook de website: https://www.blancoburgerschap.nl/

Contact: [email protected] of [email protected]

Met dank aan iedereen voor het mogelijk maken van project Blanco: Ministerie van OCW, Kennispunt MBO burgerschap, Ollie: Benjamin Veenstra, Bureau Common Ground: Bram Eidhof en Dieuwertje de Graaff, GLU: Marijn Wiersema en Peter de Vries. De studenten Emma Albers (illustratie) en Kristel van Prooijen (webdeveloping) en met name dank aan de studenten Maaike Baaij, Jochem van de Craats, Chune Huijbregts en Christian Sterk (vormgeving) voor hun ongelooflijke inzet, enthousiasme en feedback.