Bewegen in de klas

25 maart 2019

Als ik niet oppas zitten alle achtste groepers vandaag van half acht tot twaalf uur op hun stoel. Eerst rekenen, op de laptop. Taal, spelling, weektaak, allemaal op de laptop. Ze hoeven niet eens van hun plekje af om andere boeken en schriften te pakken. Kan dat niet anders? Nynke Bos brengt beweging in in de klas.

Zelf loop ik wel rond, tussen de tafeltjes door om te helpen, of om even een hand op een schouder te leggen. Toch voel ik mij na zo'n ochtend behoorlijk futloos.

Ik pak het boek Breinvriendelijk Onderwijs van Spencer Kagan erbij en vraag me in no-time af waarom er überhaupt nog stoelen in klaslokalen staan. Hier volgen enkele conclusies uit de vele onderzoeken die beschreven staan in het boek:

• Beweging tijdens het leren zorgt voor betere opname van de lesstof.
• Kort bewegen tussen de lessen door verbetert de leerprestaties.
• Bewegen voor een toets geeft hogere resultaten.
• Beweging bevordert de ontwikkeling van de excutieve functies, een positief zelfbeeld, creativiteit, geheugen, gedrag en concentratie.

Door beweging ontstaan namelijk nieuwe bloedbanen in de hersenen, worden er meer voedingsstoffen naar de hersenen gevoerd en kunnen de hersenen beter leren.

Voor de vorm van het bewegen zijn verschillende opties mogelijk; bewegen tijdens het leren of bewegen tussen het leren door. Bewegen tijdens het leren kan door actieve werkvormen in te zetten. Dit kan groots in spelvorm, het kan ook al heel klein. Bijvoorbeeld: ‘Ga staan als je een woord hoort met een a’, ipv vingers opsteken. Bewegen tussen de lessen door kan zijn een rondje rennen over het schoolplein, het kunnen ook kleine oefeningen zijn die gewoon in de klas gedaan kunnen worden.

Yoga in de klas leent zich hier heel goed voor. Wat hier namelijk goed op aansluit zijn ademoefeningen om met de leerlingen te doen. Een ademhaling vanuit het middenrif zorgt er voor dat er zuurstof naar de hersenen gaat. Dit geeft ontspanning en heeft naast een aantal fysieke voordelen ook voordelen zoals het beter kunnen reguleren van emoties en gedrag, afname van stress en angst, verhoogde creativiteit en een betere concentratie. Het aanbieden van ademhalingsoefeningen kan dus een positieve uitwerking hebben op zowel het gedrag als de leerprestaties. Voorbeeldoefening: adem 4 tellen diep in, houd 4 tellen vast en adem dan in 8 tellen helemaal uit.

Een ander aspect wat benoemd wordt in Breinvriendelijk Onderwijs is het aanbieden van meditatie in de klas. In het buitenland al vrij gangbaar, voor de nuchtere Hollanders nog een beetje zweverig. Mediteren is eigenlijk alles behalve zweverig. Het zorgt er juist voor dat je met je aandacht weer bij jezelf komt, in het hier en nu. Met een ontspannen lichaam en een alerte geest. Alsof je even aan de oplader gaat.

Wat je tegen je leerlingen kan zeggen:

• ‘Ga stevig zitten op je stoel, je voeten naast elkaar op de grond en je rug tegen de leuning. Sluit je ogen maar. Luister naar de geluiden die je buiten de klas hoort’ (het verkeer, vogels, de wind, stemmen op de gang?)Geef ze even de tijd om te luisteren, niet hardop met elkaar delen.
• ‘En in de klas, wat hoor je?’ (zoemende computer, een vlieg, iemand die hoest?).
• ‘Luister nu naar de geluiden in jezelf. Hoor je je ademhaling zacht ruisen? Volg je adem maar een tijdje en voel dat je er rustig van wordt.’
• Na een paar minuutjes: ‘Adem nog twee keer diep in en uit, wiebel met je tenen en je vingers. Doe je ogen maar weer open.’

Een minuut of 5 mediteren is een goede start, eventueel uit te breiden tot een kwartier of twintig minuten met oudere leerlingen. Meditatie verandert de werking van de hersenen waardoor ze beter afgestemd zijn op leren.

Leerkrachten die zelf meedoen met mediteren zeggen dat ze beter slapen, zich beter kunnen concentreren en beter kunnen omgaan met stress: ‘Anders zou ik net zo reageren als mijn leerlingen!’

Terug naar de groep 8 waar ik deze week als invalleerkracht voor sta. De tweede ochtend starten we met wat rek- en strekoefeningen, onder luid gekreun. Ik laat de leerlingen tussen de lessen een paar leuke duo-oefeningen doen waarbij ze zowel kunnen ontladen, bewegen, plezier hebben en voelen dat ze op elkaar kunnen vertrouwen. De aankondiging van de ademoefening geeft enige hilariteit en imitaties van hyperventilatie, maar al snel komt de groep tot rust.

Aan het eind van de dag ga ik met een stuk meer energie naar huis dan de dag ervoor. "Breinvriendelijk" onderwijs, ook voor de leerkracht!

Nynke Bos heeft is kinderyogadocente en leerkracht. Dit is haar website.