Angst of liefde?

24 april 2020

Helma van der Hoorn (voorzitter College van Bestuur SAKS Samen Katholieke Scholen) heeft alle begrip voor de angst die er is in deze tijd. Het maakt niet uit of deze angst wel of niet ‘gefundeerd’ is. Want wanneer is dat zo? 'We zijn samen verantwoordelijk voor de mate waarin we de collectieve angst laten groeien of niet. Niet door de angst geen ruimte te geven: integendeel', schrijft ze. Zij doet een oproep, lees mee.

Vanaf het begin van deze crisistijd heb ik met de directeuren binnen SaKS twee keer in de week een video overleg. We informeren elkaar over wat er binnen en buiten de scholen speelt en stemmen af. Steeds vaker gaat het ook over de angst die deze pandemie met zich meebrengt. Directeuren vertelden dat er weliswaar nog steeds onder SaKS medewerkers een enorme bereidwilligheid is om ook in deze tijd alles uit de kast te halen om kinderen en hun ouders zo goed als mogelijk te ondersteunen. Om het onderwijs onder deze bijzondere omstandigheden zo goed als mogelijk doorgang te laten vinden. Maar dat daarnaast onder medewerkers ook een groeiende angst heerst en dat het soms lastig wordt gevonden om die angst uit te spreken. Na deze keer voelde ik een behoefte om me hier over uit te spreken.

Allereerst zou ik willen zeggen dat er álle begrip is voor deze angst en dat het ook niet zo gek is dat deze toeneemt. Steeds meer mensen komen ook privé in aanraking met het virus of kennen inmiddels wel iemand die iemand kent die er ernstig ziek door is geworden. We worden aangesproken op onze maatschappelijke verantwoordelijkheid in het onderwijs om ‘gewoon’ door te werken, en die verantwoordelijkheid die dragen we allemaal met veel trots en toewijding, maar wat betekent dat voor onszelf? Wat nu als je zelf toch besmet raakt of via jou één van jouw dierbaren, die misschien nu al kwetsbaar is? Hoe groot zijn de risico’s nou echt?

Vervolgens wordt er in de media van alles over gezegd. Het ene ‘feit’ na het andere wordt door de media verspreid. Soms zo tegenstrijdig als wat. En de meningen van allerlei experts vliegen om onze oren. Wat nog te geloven en waar nog aan vast te houden? En wat als straks de scholen weer open gaan? Wordt er dan wel genoeg rekening met ons gehouden?

Zo zou ik door kunnen gaan met het beschrijven van vragen, angsten en onzekerheden die loskomen door deze situatie en misschien herken je er bij jezelf ook iets van.

Vandaag hebben we met elkaar uitgesproken hoeveel begrip we hebben voor de ontstane angsten en hoezeer we met een ieder meevoelen die in meer of mindere mate angst ervaart. Ook hebben we gezegd dat het eigenlijk niet uitmaakt of deze angst wel of niet ‘gefundeerd’ is. Want wanneer is dat zo? Ja, dat iemand die zelf aan een longziekte leidt, waarvan de longarts ook heeft aangegeven dat een besmetting fataal zou zijn, angstig is, dat snappen we allemaal. Maar waar ligt de grens? Mag iemand die jong en gezond is ook niet gewoon bang zijn? En zijn we dat stiekem niet allemaal misschien wel ergens een beetje? Feit is natuurlijk dat elke angst, zoals elke emotie, terecht is. Simpel en alleen al omdat het er gewoon is. En dat is voldoende reden om het meer dan serieus te nemen.

Dat bracht ons bij de volgende vraag: Op welke manier nemen we de angst serieus? Ik kwam tot de conclusie dat daarvoor meer nodig is dan alleen begrip tonen. Sterker nog: dat we door ‘slechts’ begrip te tonen de angst juist NIET serieus nemen. Veel van de angsten die we ervaren zijn gebaseerd op onzekerheden en dingen die we juist niet weten. Hoe reëel ze ook zijn, toch zijn ze vaak ook irrationeel. We zijn bang voor het onbekende. Wat als… Ik het zelf krijg? Ik iemand anders besmet? Mijn dierbaren heel ziek worden? Mijn moeder overlijdt? Ik straks weer met volle klassen moet werken? Angst kan op die manier een grote vijand worden. Soms groter dan het gevreesde zelf.

En daarom is het vooral aan onszelf, aan ons allen om hiermee om te gaan. We zijn samen verantwoordelijk voor de mate waarin we de collectieve angst laten groeien of niet. Niet door de angst geen ruimte te geven: integendeel. Angsten zijn er, zijn daarmee reëel en verdienen dus de ruimte die ze nodig hebben. Ook niet door er zonder meer in mee te gaan, maar door de dialoog erover te voeren met elkaar. Door de angst vanuit Liefde te confronteren door het te bevragen: Wat ís die angst precies bij jou? Waar gaat die angst bij jou precies over? En wat zit daar dan achter? Want de angsten die jou bezig houden zijn anders dan die van de ander en echt begrip voor de ander kun je alleen krijgen door je te verdiepen in die ander. Juist ook als je zelf geen of weinig angsten ervaart.

Mijn oproep is om óók de angst te gebruiken als een factor die ons kan verbinden in deze tijd. Door het niet een brute kracht te laten worden die ons gaat overmeesteren, maar door het om te buigen naar een verbindende kracht. Spreek je angsten uit naar elkaar. Vul de angst van de ander niet in, maar bevraag elkaar vanuit oprechtheid. Vraag wat de ander nodig heeft om met die angst om te kunnen gaan en geef dat zelf ook aan. Laten we elkaar hierin opzoeken en steunen en op die manier laten zien dat we de angsten de baas kunnen blijven. Zodat het ons straks lukt om, wanneer en met welk scenario dan ook, onze scholen weer langzaam te openen voor onze kinderen: een verlangen dat in ons aller harten zo groot is, maar wat tegelijkertijd ook zoveel vragen met zich mee brengt.

We mogen verwachten dat veel van onze vragen goed worden beantwoord door onze overheid, maar voor een deel zullen we in deze tijd, én de tijden die komen gaan, altijd met bepaalde onzekerheden te maken blijven houden. Hier kunnen we een overheid niet op aanspreken, noch kunnen we daar onze zekerheden afdwingen. Het is een onvermijdelijk verschijnsel van deze tijd. Hier moeten we mee leren leven en omgaan en juist dán hebben we elkaar nodig. Het is niet de overheid die onze handen kan vast houden en misschien lukt ons dat fysiek op dit moment onderling ook even niet. Maar verbindingen maken we vanuit ons hart en die verbindingen zijn bestand tegen elke fysieke afstand. Laten we vanuit die verbindingen elkaar optillen en de gemeenschap rondom onze scholen samen dragen door deze onzekere tijden.

Tot slot: ik nodig een ieder uit om de dialoog hierover aan te gaan. Met elkaar, maar ook met mij. Roept deze tekst vragen bij je op of emoties, van welke soort ook, weet me dan te vinden.

Helma van der Hoor is Voorzitter van het College van Bestuur bij SAKS Samen Katholieke Scholen.