'Als je vaak genoeg te horen krijgt dat je lastig of moeilijk bent, dan ben je dus lastig en moeilijk'

27 mei 2019

Martine Huurman las een boek van Geert Bettinger - Door stil te staan kom je verder - en werd geraakt door de manier waarop hij vanuit eigen jeugdervaringen laat zien hoe wij als volwassenen om een kind heen kunnen en moeten gaan staan, als er sprake is van zogenaamd ‘probleemgedrag’. Deze recensie laat zien hoe zij geraakt werd. 'Als je vaak genoeg te horen krijgt dat je lastig of moeilijk bent, dan ben je dus lastig en moeilijk.'

Geert Bettinger weet hoe het is om als probleemgeval gezien en benaderd te worden. Hij kent die andere kant. Daarom is hij in staat om kinderen die probleemgedrag uiten een stem te geven. Dit begint bij het herkennen van signalen.

'Door stil te staan kom je verder' is geschreven voor een brede doelgroep: mensen die werken met zorgafhankelijke mensen/kinderen. Je kunt dan denken aan begeleiders, leerkrachten, hulpverleners, mantelzorgers en verpleegkundigen en zeker ook studenten in de zorgsector. Het is geschikt voor het onderwijs, zorginstellingen maar ook ouders en andere betrokkenen. “Door stil te staan kom je verder” bevat geen methode, maar beschrijft een benadering van probleemgedrag. Het zet aan tot het stellen van vragen die kunnen leiden tot antwoorden. Antwoorden op die prangende vraag: Waar komt dat probleemgedrag toch vandaan?

Dit boek deed mij letterlijk stilstaan. Het raakte me. Daarbij verraste de vormgeving van het boek me eveneens. Een klein kordaat boek met een heldere frisse kleurstelling. Het oogt praktisch en functioneel. De inhoud van het boek komt hier, mijns inziens, mee overeen. Het boek kan op verschillende manieren worden gelezen: van A tot Z of bladerend van de ene casus naar de andere. Dit is mogelijk door de opzet: verschillende cases worden beschreven, toegelicht en aangevuld met vragen die de lezer aan het werk of denken zetten.

Eigen ervaringen als kind
Geert Bettinger, schrijver van het boek, neemt de lezer direct  mee naar de ‘andere kant van gedrag’ door helder en open te vertellen over zijn eigen ervaringen als kind.  “Als je vaak genoeg te horen krijgt dat je lastig of moeilijk bent, dan ben je dus lastig en moeilijk.”

Maar niemand heeft geweten waarom hij zo lastig was. Hij stond als kind alleen.
Alleen met een last, te groot en zwaar om te dragen. Te midden van een omgeving met volwassenen die geen weet hadden van wat dit jongetje met zich mee droeg.  Deze ervaringen hebben zijn leven getekend. Ze hebben de weg ingeleid om zelf als hulpverlener  te gaan werken.

Geert weet waar hij over schrijft. Hij weet hoe het is om als probleemgeval gezien en benaderd te worden. Hij kent die andere kant. Daarom is hij in staat om kinderen die probleemgedrag uiten een stem te geven. Dit begint bij het herkennen van signalen.

Geert is nieuwsgierig naar deze signalen, naar het hoe en wanneer signalen zich melden. Hij uit zijn nieuwsgierigheid in het stellen van vragen. Hij vult niet in, hij gaat op zoek naar informatie.  Informatie die zichtbaar wordt door stil te staan. Van daaruit komt hij bij het waarom. Want wanneer je gedragsproblemen ziet als hulpvraag, kun je op zoek naar antwoorden. Maar voordat je antwoorden kunt krijgen, zal je de juiste vragen moeten stellen.

En daar ligt de grote waarde van dit boek. Het boek schetst op een duidelijke manier de onderliggende oorzaken van (extreem) probleemgedrag. Hoe? Door cases te beschrijven en de lezer mee te nemen naar de onderliggende oorzaken. De lezer wordt uitgenodigd om mee te denken aan de hand van vragen die na elke casus geformuleerd zijn.

Maar waarom raakt de inhoud van het boek mij zo?
Wat gebeurt er als de schrijver je stil laat staan bij gedrag? Wat vraagt hij van je als lezer? Als beschouwer van een probleem? Waartoe nodigt hij je uit en wat wil hij je meegeven?
Wanneer je stilstaat voel je meer. Door echt stil te staan bij het probleemgedrag van de ander, ontmoet je de ander werkelijk. En daarmee wordt onmacht misschien wel als eerste voelbaar. Onmacht van de ander en… van jezelf. Dat is geen fijn gevoel. Daar wil je het liefst van vandaan.

Doorgaan op de oude manier en negeren is dan soms het hoogst haalbare. Een onwenselijke situatie.
Door stil te blijven staan laat je je niet verleiden door deze onmacht. Dan ontstaat er ruimte om verder te kijken. Om een paar keer in en uit te ademen en tot jezelf te komen. En door bij jezelf te komen kun je ook bij de ander komen.

Dit is wat de schrijver van je vraagt. En hij biedt daarbij een prachtig hulpmiddel aan: ‘Nieuwsgierig zijn’. Spreek de onderzoeker in jezelf aan door verder te kijken dan gedrag.
Stel vragen. Observeer meer dan geuit gedrag. Gedrag is een signaal. Een uiting. Een manier om te communiceren. Nooit een oorzaak. Altijd een gevolg. Ga op zoek door naar feiten te kijken. Door de geschiedenis en context van het kind te verkennen. Ogenschijnlijke kleine gebeurtenissen kunnen van grote invloed zijn.

Ga in op de uitnodiging van het kind, al spreekt hij of zij een andere taal. Dit vraagt een open houding, creativiteit, kennis maar vooral moed.

Moed helpt je om stil te blijven staan. Om niet weg te gaan. Want als je wegloopt van probleemgedrag laat je de ander achter. Het kind. Of het kind in volwassenen waarmee je werkt. Ook deze groep wordt beschreven in het boek.

Geert nodigt de lezer uit om naast de ander te blijven staan en samen te kijken naar wat nodig is om problemen te voorkomen. In plaats van het problematiseren van gedrag kiest hij voor een andere route. Hij gaat terug en op zoek naar de kern van het probleem. Vandaaruit ontstaan oplossingen. Een route die niet makkelijk is. Het vraagt verduren, doorzettingsvermogen en tijd.
Maar wat is het de moeite waard! Want door zelf stil te staan kom je verder. Samen met het kind. Doe je dit niet, dan komt het kind niet verder. Dan staat het stil. Met een last die door de omgeving niet op wordt gemerkt. Alleen.

Ervaringen met het boek
Door het lezen van het boek groeit het besef wat het betekent voor een kind als deuren wel degelijk worden geopend. Dan straalt er licht naar binnen en ontstaat er ruimte. Ruimte door nieuwsgierigheid, interesse en begrip. Krachtige middelen om kinderen te ondersteunen. Kinderen die zich gezien en gehoord voelen durven het beter aan om in contact te gaan. Dé basis voor het oplossen van problemen en het opnieuw vinden van vertrouwen.

Voor mij als contextueel begeleider is het boek een verademing. Een musthave. Geert, dank voor het delen van je eigen verhaal en de verhalen van zoveel anderen. Dank dat je de lezer meeneemt naar die ander. Ik gun iedereen die met kinderen werkt jouw boek, maar nog meer die kinderen en volwassenen die ons begrip zo hard nodig hebben.

Drs. Martine Huurman is leerkracht geweest, locatiedirecteur, intern begeleider en behandelcoördinator in het speciaal onderwijs voor kinderen met (ernstige) gedragsproblemen. Ze werkt nu vanuit haar eigen organisatie Streep.

'Door stil te staan kom je verder, een andere kijk op gedrag' is (zonder verzendkosten en desgewenst gesigneerd) te bestellen via bol.com