Afschaffen kinderopvangtoeslag draait niet om geld alleen

3 mei 2020

‘Het veranderen van de financiering van kinderopvang moet zich niet beperken tot een aantal ambtelijke werkgroepen van het Ministerie van Financiën,’ stelt Adrie Groot, onderwijsbestuurder bij Blosse. Hij breekt een lans voor een breder gesprek en onderzoek, in lijn met een publieke bekostiging. Groot wijst op de ervaringen van organisaties die geïntegreerde opvang en onderwijs aanbieden. ‘De discussie moet vertrekken vanuit het herinrichten van het ontwikkelklimaat van kinderen van 0-12 jaar. Betrek die (bestaande) organisaties dus uitdrukkelijk bij het onderzoek. En blijf weg uit de belangenstrijd tussen Opvang en Onderwijs. Baseer het wenkend perspectief op het gezamenlijk belang van kinderen.’

De huidige bekostiging van de kinderopvang is niet meer houdbaar. We moeten naar een vorm van publieke bekostiging. Adrie Groot pleit voor een bredere aanvliegroute, op basis van ervaringen (vluchtgegevens) van geïntegreerde organisaties van Opvang en Onderwijs, aangevuld met de bekostigingservaringen van Opvang en Onderwijs. Op weg naar een eenvoudige, voorspelbare, publieke financiering van het ontwikkelklimaat van kinderen van 0-12 jaar.

• “Kabinet wil af van kinderopvangtoeslag. Variant met publiek geld onderzocht”
• “Na jarenlange problemen wil kabinet af van kinderopvangtoeslag”
• “Advies van ambtelijke groep luidt einde kinderopvangtoeslag in”.

Met deze ronkende headlines haalde Alexandra van Huffelen - staatssecretaris van Financiën - afgelopen donderdag alle media in Nederland. Zij volgt daarmee het advies op van twee ambtelijke werkgroepen (IBO en AUT) die naar alternatieven voor het bestaande toeslagenstelsel zoeken. Met een kleine eigen bijdrage per uur voor de ouders en de afschaffing van de Inkomensafhankelijke combinatiekorting (IACK) lijkt het zelfs financieel niet te leiden tot meerkosten.

De conclusie van de staatssecretaris is dat - ondanks een aantal nu in te zetten verbeteringen - de nadelen van het huidige systeem niet acceptabel zijn. Het kabinet wil naar een ander, eenvoudiger, stelsel met meer zekerheid en voorspelbaarheid. Een loskoppeling van de toeslagensystematiek is in dit gehele spectrum van o.a. ook zorg- , kinderbijslag en huurtoeslagen een ingewikkeld proces.

De juichkreten over deze ontwikkeling zijn niet van de lucht in de wereld van de (maatschappelijke) kinderopvang. En laat ik eerlijk zijn, ook ik vind het een fantastische ontwikkeling.

De problemen rond de kinderopvangtoeslag zijn echter niet van de laatste tijd. Vanaf 2015 is met verschillende ministeries en brancheorganisaties gewerkt aan een vorm van directe financiering van de Opvang door de Overheid.  In 2016 bracht de toenmalige minister Lodewijk Asscher op grond van dat onderzoek al een vorm van ‘directe financiering’ in bij de Tweede Kamer. Helaas is dit traject in 2018 stopgezet en is er gekozen voor een verbetertraject bij de Belastingdienst. Met alle gevolgen van dien.

Kanttekeningen bij de huidige ontwikkelingen zijn echter op zijn plaats, zeker als het ‘wenkend perspectief’ van staatssecretaris Van Huffelen nader wordt beschouwd. En dat doe ik dan vooral vanuit de ontwikkelingen binnen Opvang en Onderwijs en het perspectief van die twee in de komende jaren. Het gaat dan om de (ontwikkel) wereld van het kind van 0-12 jaar.

Opvang en Onderwijs, als systemen, verdwijnen. Maar leren - ontwikkelen en instructie - blijft. We gaan naar een hybride ontwikkelingsomgeving, naar een leef-, speel-, leer-, en werkklimaat voor kinderen én volwassenen. Leren en ontwikkelen vindt niet plaats vanaf de start van opvang of onderwijs en stopt niet als de leerling het gebouw verlaat. Nee, leren en ontwikkelen start bij het wakker worden en eindigt bij het slapen gaan. (Notie: hoogleraar Eric Scherder zal ongetwijfeld kunnen aantonen dat ook ’s nachts in je slaap er varianten van leren en ontwikkelen plaatsvinden). We leren vanaf onze geboorte tot aan ons overlijden. En niet alleen in een fysiek gebouw en wat anderen je vertellen, maar in de wereld: onderzoekend, met ondersteuning, met begeleiding en soms met instructie van anderen.

In Opvang en zeker in Onderwijs vindt elke dag deze zoektocht naar die andere wereld plaats. En de ervaringen die we nu opdoen, in het coronatijdperk, laten ons als nooit tevoren alternatieven zien van leren buiten het fysieke onderwijsgebouw. De facillitering van deze ononderbroken ontwikkelingslijn van kinderen vraagt mijn inziens een ander systeem dan het huidige van Opvang en Onderwijs.

Een tweede aandachtspunt is de bekostiging die ook in het basisonderwijs veel te wensen overlaat. Al jaren is juist de complexiteit en onvoorspelbaarheid van de bekostiging een doorn in het oog van schoolleiders en schoolbesturen. De naheffingen en nabetalingen kunnen soms een periode van 2-3 jaar omvatten. Maak daar maar eens een reële investeringsbegroting op. Op basis van de nieuwste ervaringen zal een gelijksoortige bekostiging voor het geïntegreerde opvang- en onderwijsaanbod de efficiency en kwaliteit van het ontwikkelingsklimaat voor kinderen optimaliseren.

En een derde element is de ontwikkeling in de samenleving en ook in opvang en onderwijs. En dan met name bij organisaties die vanuit dat ontwikkeltraject van 0-12 jarigen hebben besloten om de achterliggende organisatie samen te voegen. En deze vervolgens in te zetten op sterke en autonome integrale kindcentra in het dorp of de wijk. Het is een samenvoeging die de afzonderlijke belangen van Opvang en Onderwijs omzeilt en vanuit gezamenlijk belang de professionals van Opvang en Onderwijs in een IKC de ruimte geeft om, samen met ouders, het goede te doen voor kinderen.

De afgelopen jaren is veel kennis en ervaring opgedaan in de wijze waarop je de doorgaande ontwikkelingslijn van kinderen - organisatorisch en financieel - kan ondersteunen. Het is ook helder waar huidige wet- en regelgeving knelt of doorontwikkeling enorm frustreert.

Deze ontwikkeling is majeur en wekelijks komen er nieuwe organisaties bij van Opvang en Onderwijs. De afgelopen jaren is veel kennis en ervaring opgedaan in de wijze waarop je de doorgaande ontwikkelingslijn van kinderen - organisatorisch en financieel - kan ondersteunen. Het is ook helder waar huidige wet- en regelgeving knelt of doorontwikkeling enorm frustreert. De nu opgedane kennis en ervaringen kunnen gebruikt worden voor een complete herinrichting van het opvang- en onderwijslandschap.

Het veranderen van de financiering van kinderopvang moet daarom geen financiële zaak zijn van een aantal ambtelijke werkgroepen van het Ministerie van Financiën. De discussie zal gericht moeten zijn op het herinrichten van het ontwikkellandschap van kinderen van 0-12 jaar en de organisaties die dit optimaal kunnen ondersteunen. Laat deze kans niet voorbijgaan en betrek juist de genoemde organisaties die opvang en onderwijs al geïntegreerd aanbieden bij dit traject, zodat vanuit een gezamenlijk belang van Opvang en Onderwijs, vanuit het belang van kinderen van 0-12 jaar en de medewerkers binnen het IKC, een nieuw perspectief kan worden gerealiseerd.

Niet vanuit het financiële gezichtspunt, maar vanuit het ontwikkelperspectief van kinderen.

Adrie Groot is bestuurder Blosse Opvang en Onderwijs.