'Zijn we vergeten hoe het is als je wereld op zijn kop staat door dingen die volwassenen niet begrijpen?'

28 september 2016

Onvoorwaardelijk ouderschap. Dat is wat Caroline Verlee thuis wil voor haar twee jonge kinderen. Maar ze past Alfie Kohns ideeën over ‘unconditional parenting’ óók toe als lerares op een vo-school. In Egoscoop verscheen een interview met Caroline over de onzin van belonen en straffen, over haar omgang met onvoldoendes en leerlingen eruit zetten: 'Het is zo normaal voor veel kinderen om gestraft te worden. Ze zijn gaan gelóven dat het nodig is.'

‘Zouden we niet beter moeten weten? Wetenschappelijk onderzoek heeft ten slotte toch aangetoond dat de meeste volwassenen ooit, op enig moment zelf kind geweest zijn. Zijn we gewoon vergeten hoe het is als je wereld op zijn kop staat door dingen die volwassenen niet begrijpen, en - nog erger - hoe het is om je gevoelens daarover weggewuifd te zien door diezelfde volwassenen?’” (Alfie Kohn, Unconditional parenting, 2005)

Met dat voor haar belangrijke citaat uit Alfie Kohns boek begint het interview met Caroline Verlee in het themanummer ‘Ouders’ van Egoscoop (juli 2013). Verlee: “Een van de centrale punten van Unconditional parenting is naar mijn mening het serieus nemen van je kind. En dan bedoel ik met ‘je kind’ net zo goed de kinderen in je klas. Het is een passage waarin Alfie Kohn je heel nadrukkelijk terugbrengt bij hoe het voelt om kind te zijn.”

Caroline Verlee werd in België opgeleid als lerares Engels, Nederlands en geschiedenis, maar rolde toen ze in Nederland kwam wonen in eerste instantie het bedrijfsleven in. Het was daar dat ze onderzoek ging doen naar intrinsieke motivatie en ontdekte dat belonen en straffen weinig uitricht om je werknemers gemotiveerd te houden of te krijgen:

“Een van de dingen die ik liet zien, was dat het bonussensysteem niet werkt. Werknemers gaan niet harder lopen van straffen en belonen, maar wel van je gezien voelen, verantwoordelijkheid en autonomie krijgen. Daarmee wordt hun werk plezieriger, geeft het meer voldoening en worden mensen ook actiever en effectiever.”

“Ik kreeg in die tijd mijn eerste kind. Iemand gaf me de tip om Alfie Kohn eens te lezen. Eén grote herkenning, vooral vanuit eigen middelbare schooltijd, toen ik veel conflicten met mijn docenten had. Die gingen altijd over serieus genomen worden. Over rechtvaardigheid. Over domme regels op school, die die leraren ook niet goed uitgelegd kregen. Als ik dan bleef doorhameren, kon ik straf verwachten. Toen ik Alfie Kohn las, besefte ik dat het niet zo gek was dat ik die botsingen gehad had.”

Als jij gevraagd wordt om samen te vatten waar Unconditional parenting over gaat, hoe doe je dat dan?

“Het is in elk geval géén opvoedmethode. Veel mensen houden van heldere, duidelijke, controleerbare stappenplannen. Die krijg je bij Kohn niet. En zo gaat opvoeden ook niet. Het is een filosofie, een ouderschapsstijl. Het boek gaat over omgaan met kinderen, gebaseerd op gelijkwaardigheid en gestoeld op relatie. Traditioneel is onderwijs gestuurd door gedrag: als iemand zich goed gedraagt, is het een ‘goed opgevoed kind’. Unconditional parenting (UP) kan wel iets zeggen over gedrag, maar altijd vanuit relatie. Je zorgt dat je geen schade aanbrengt aan de relatie.”

Dat ‘unconditional’ is toch deels ook een antwoord op het conditioneren van gedrag met belonen en straffen uit het behaviorisme? Leg je het ook ooit zo uit?

“Vaak wordt UP samengevat als ‘opvoeden zonder straffen of belonen’. Dat is kort door de bocht. Want het antwoord is dan: ‘Mijn kind reageert niet op alleen maar altijd alles uitleggen’. Het voelt voor die mensen alsof je dingen uit hun gereedschapskist wegneemt. Als je inzet op een relatie-gestuurd opvoeden in plaats van gedrag-gestuurd, kun je die gereedschapskist sowieso dichtlaten.”

Hoe ziet dat eruit in jouw klas?

“Neem cijfers geven. Ik ontkom daar niet aan op mijn school. Voor sommige leraren geldt, dat ze een 1 geven als iemand zijn huiswerk niet gemaakt heeft. Als ik dan toch cijfers geef, wil ik dat ook als een zo zuiver mogelijk instrument gebruiken om te kijken hoe ver je bent met je kennis, je ontwikkeling. Als ik daar dan ineens een 1 zou tussen zetten, zou dat een vertroebeld beeld opleveren. Een onvoldoende bij mij is dus ook niet erg. Ik gebruik het als niet meer dan een koortsthermometer: haal je een onvoldoende, dan is dat hetzelfde als opeens 39 graden koorts hebben. Daar heb je ook geen oordeel over, behalve dat je constateert: ‘Wacht, hier klopt iets niet. Uitzieken of ingrijpen?’ Dat is een kwartje dat bij veel leerlingen na een poos wel valt.”

Lees het hele interview met Caroline Verlee (pdf)

 Geert Bors, redactie NIVOZ / hetkind

De pdf van het artikel is beschikbaar gesteld door uitgever OMJS.