Woorden als poort naar een andere wereld

3 april 2018

Martin Bootsma las met zijn groep 5 het 'gedicht van de week'. Binnen hun thematische onderwijs hebben ze elke week een gedicht en een kunstwerk van de week. Bij gedichten past een ander leestempo en dat begrepen zijn leerlingen. Het gedicht was aanleiding voor een gesprek, waarin leerlingen zochten naar woorden bij emoties. Dit blog is met toestemming herplaatst van meesterlezer.nl. 

Ons thema is natuurrampen en het gedicht van deze week heet Een terugblik op de storm:

Een terugblik op de storm

Ik kijk terug.
Ik was gebroken.
In m’n eentje de storm doorstaan.
Het kon razen in mijn hoofd,
maar ik kon ook verder gaan.

Ik kijk terug.
Voor de tweede keer kapot gemaakt.
De gedachten konden razen als een orkaan in mijn hoofd.
Mijn hart bleef schreeuwen.
De storm werd niet gedoofd.

Ik kijk terug.
Het stormt in mij voor de zoveelste keer. De wind waait door mijn ogen.
Even slikken, de ogen gesloten. De ogen weer open, en met gebalde vuist, de storm doorstaan.

Zeker voor groep 5 een pittig gedicht. De betekenis zit diep in de woorden verscholen. Ik heb het gedicht tenminste zeven keer met ze gelezen en zo zijn we langzaam afgezakt in de gedachten van de dichter. Langzaam daalde het besef in dat de orkaan niet buiten woedde, maar diep vanbinnen tekeer ging. Er werd naar redenen gezocht die de woede, het verdriet en de onmacht voedden.

R. zei mooi: als je sommige zinnen vervangt door ‘Ik voel de pijn van binnen,’ snap je beter waar het gedicht over gaat.

Ik vergeet nog weleens om een gedicht rustig te lezen. Mijn ogen jagen over het algemeen over de pagina’s, achter Yarim, Edward Dantès of Iris Goudhaan aan. Bij gedichten past een ander leestempo en dat kon ik mijn leerlingen laten zien.

Het gedicht was aanleiding voor een gesprek, waarin leerlingen zochten naar woorden bij emoties. En dat vonden ze moeilijk. Het gevoel is er wel, maar woorden lijken er niet bij te passen. Soms ook bezitten mijn leerlingen niet de woorden om te zeggen wat ze voelen of denken. Taal is op dat moment de krakende wagen die de spreker slechte diensten bewijst. Het zoeken naar de goede woorden, het aanreiken hiervan, het proberen of ze passen, is een fascinerend proces.

Ik heb met andere groepen wel eens lijsten met emoties aangelegd. Kennen ze woorden als joviaal, vriendelijk of spontaan? Weten ze het verschil tussen chagrijnig en boos? Zal ik het woord gemelijk eens laten vallen?

Tijdens de les stond ik wat langer stil bij de zin De wind waait door mijn ogen. Wat een prachtige zin is dat. Die roept bij mij een eindeloze reeks beelden en gedachten op. Ik deelde er een aantal van met mijn leerlingen. Zij deelden hun ideeën en gedachten. Die houd ik voor onszelf. Want dat is het mooie van onderwijs. Er zijn momenten die van ons zijn en van ons blijven. Er ontstaat dan een hechte band tussen de leerlingen en de leerkracht.

Z. zei aan het eind van les dat je iets anders kunt bedoelen met de woorden die je gebruikt. Dat vond hij mooi, maar ook moeilijk. Er staat meer dan er staat, zei ik. En dat is eigenlijk voortdurend de boodschap die ik mijn jonge lezers meegeef: er staat veel meer dan er staat. Woorden zijn de poort naar een andere wereld.

Martin Bootsma is leerkracht en teamleider op de Alan Turingschool op Wittenburg, Amsterdam. Hij is redactievoorzitter van onderwijsvakblad JSW en schreef samen  met Eva Naaijkens het boek 'En als we nu weer eens gewoon gingen lesgeven'.