Wie niet onder druk staat, kan veel beter naar zichzelf kijken

3 april 2018

Bij sommige kinderen weet je niet meer welke complimenten je nog uit de kast moet trekken om ze in beweging te krijgen. Daarmee worstelde ook Esmée Detmers als ze voor de klas stond. Vaak had ze het gevoel dat ze meer tijd kwijt was aan het corrigeren dan aan lesgeven. Ze besloot het roer om te gooien en anders om te gaan met complimenten. Hoe ze dat deed, vertelt ze hier.

Laatst sprak ik een vriendin. Ze maakte zich zorgen over de oudste van zeven, de meest aangepaste van haar twee telgen. Hij deed alles precies volgens het boekje. De ander, van drie jaar, domineerde het hele gezin met streken en emotionele aanvallen. Ze voelde zich schuldig naar de oudste. ‘Ik vind het zo knap van hem,’ zei ze. ‘Alleen kan ik dat toch moeilijk iedere keer weer tegen hem zeggen, want wat heeft hij daaraan?’

Complimenten geven is van essentieel belang
Ontzettend veel, vertelde ik mijn vriendin. Het geven van complimenten is van essentieel belang. Maar in plaats van steeds te herhalen hoe knap hij is of hoe trots jij bent, kan je hem ook zeggen dat je hem bewondert om het geduld dat hij laat zien. Dan doe je recht aan zijn kwaliteiten en aan dat wat aan het gedrag voorafging. Dat voelt anders, omdat het net iets meer over hem zegt dan over zijn gedrag. Je verlegt de focus naar zijn ‘binnenkant’. Iedereen, en zeker zo’n klein onschuldig mannetje, kan niet vaak genoeg horen dat hij iets goed doet. Complimenten geven en waardering uiten is het belangrijkste wat er is. Maar tja, soms zijn de complimenten even op en dat was precies waar mijn vriendin mee worstelde. En zij niet alleen.

Corrigeren of lesgeven?
Net als veel andere docenten vond ik het vroeger lastig om ongemotiveerde leerlingen in beweging te krijgen. Vaak had ik het gevoel dat ik meer tijd kwijt was aan het corrigeren dan aan lesgeven. En daar was het mij allemaal niet om te doen. Soms zat ik letterlijk en figuurlijk met mijn handen in het haar als een leerling ondanks alle pogingen toch weer te laat binnenkwam. Ik wist niet meer wat ik moest zeggen, maar vooral niet wat ik moest doen om hem duidelijk te maken dat hij zijn eigen ruiten aan het ingooien was. Plus dat de tijd die ik nu kwijt was om hem voor de zoveelste keer te vertellen dat hij te laat was en naar de conciërge te sturen, ten koste ging van mijn aandacht naar zijn klasgenoten die wel gemotiveerd waren. Daar moest maar eens verandering komen.

Kijk naar wat wel lukt
In mijn zoektocht hoe ik dit anders en beter kon aanpakken, sprak ik met tientallen collega’s over hoe zij hier mee omgingen. Het begon mij op te vallen dat de studenten die alles goed doen het vaakst een compliment ontvangen. Totdat de complimenten op zijn…. ‘je kunt niet steeds hetzelfde zeggen toch?’  Natuurlijk gaven ze ook wel complimenten aan studenten die minder presteerden, maar dan altijd in combinatie met een tip of de vraag ‘Hé, hoe kan dat nou?’. Voor mij waren deze gesprekken een eye opener. Hoeveel advies kan je op die leeftijd aan? En wat zeg je als er geen resultaat is om een compliment over te geven?

Wie niet onder druk staat kan beter naar zichzelf kijken
Ik besloot het roer om te gooien. Ik wilde meer aandacht voor succes en voor de les en een omgeving creëren waarin mijn leerlingen leren dat alles wat ze doen ertoe doet. En daar hoefde ik helemaal niet veel voor te doen. Ik ben vanaf dat moment gaan kijken naar wat iemand is i.p.v. wat iemand doet.  Naar de kwaliteiten. Zoals de leerling die iedere dag naar school komt om uiteindelijk alleen maar onvoldoendes te halen, iemand is die over incasseringsvermogen en doorzettingsvermogen beschikt. En dat is ergens goed voor. Gek genoeg wordt een leerling daar zelden aan herinnerd, althans, niet zonder de gebruikelijke tips en adviezen.

En die werken allesbehalve motiverend. Stel jezelf maar eens voor dat je iedere keer dat je in de keuken je partner binnenloopt en zegt: ‘Ik vind het fijn dat je de afwas steeds doet, maar ik denk dat je de volgende keer de messen net nog even wat schoner zou kunnen krijgen.’ Of: ‘Ik vond de soep lekker, maar pak de volgende keer een grotere pan, dan zal je zien dat het net even beter gaat.’. Hoeveel prettiger zou het niet zijn als je te horen kreeg: ‘Weet je. Je staat nu alweer in de keuken  en dag in dag uit mijn adviezen aan te nemen. Wat een geduld en een toewijding lieverd! Dankjewel.

Tegenwoordig zeg ik niet, tegen mijn leerling die te laat komt nadat het een paar weken gelukt is om op tijd te komen: ‘Hé, wat jammer dat het niet is gelukt. Het ging zo goed. Hoe kan dat nou?’ Ik zeg wel: ‘Ik zie dat het deze week niet lukt, maar al die andere weken wel. Weet je wat ik dan zie? Doorzettingsvermogen en wilskracht. Ga zo door!’ En vervolgens houd ik mijn mond. Geen tip. Niks! Soms schieten hen de tranen in de ogen en vanaf de volgende dag komen ze als vanzelf weer op tijd.

Want wie niet onder druk staat, kan gewoon veel beter naar zichzelf kijken. En dan halen ze ineens weer die voldoende of bieden toch hun excuses aan, aan die docent of klasgenoot die het gisteren nog moest ontgelden.

Gezien worden om wat je wél bent in plaats van niet
Ik snap als geen ander dat het niet altijd mogelijk is om je mening uit te schakelen en je adviezen in te slikken, maar openstaan voor deze manier van communiceren kan een wereld van verschil maken.
Kijk naar de kwaliteit van het gedrag, ook al is het gedrag (nog) niet wat je wilt zien. Gezien worden om wat je bent in plaats van wat je doet, vooral  op het moment dat je het ‘gewenste’ niet laat zien, is een van de krachtigste instrumenten om met iemand contact te maken en te motiveren om (autonoom) in beweging te komen.

Esmée Detmers ontwikkelde de afgelopen jaren de interventiemethode en pedagogische aanpak Mindhacking Life©.