‘Voorlezen is belangrijk, maar financiëel opvoeden is dat net zo goed’

3 april 2019

Jong geleerd is oud gedaan. Dit cliché geldt ook voor financiële zelfredzaamheid, zo blijkt keer op keer uit onderzoek van onder andere het Nibud. Van de kinderen die met geld hebben leren omgaan, krijgt later slechts 15 procent te maken met betalingsproblemen, tegenover 48 procent van de kinderen die geen financiële opvoeding hebben gehad. ‘En betalingsproblemen hebben een enorme impact op het welzijn van jouw kind later. Die financiële opvoeding is dus superbelangrijk.’ Financieel expert Eef van Opdorp roept het bijna door de telefoon als ik haar interview naar aanleiding van haar boekje ‘Pubers & Poen’. Dit handboekje voor ouders laat zien hoe je je kinderen in zeven stappen ‘financieel rijp’ maakt. En voor mij, als moeder van twee pubers, is dit boekje een eye-opener.

Laat ik beginnen met een anekdote die zó uit Eefs boek had kunnen komen. Afgelopen winter gingen wij met ons gezin een paar dagen skiën in Willingen. Onze veertienjarige dochter – die elke maand kledinggeld krijgt - liep in een erg mooi, maar weinig sneeuwbestendig jasje te kleumen. Mijn man en ik konden het niet aanzien. Wij kochten dus een ski-jack voor haar. Zij blij, want het stond haar geweldig, wij blij, want nu was ze heerlijk warm ingepakt. Hebben wij haar gevraagd de jas een maand later terug te betalen, omdat ze zelf geen fatsoenlijke jas had aangeschaft van het kledinggeld dat ze van ons krijgt? Nee, dat niet. We hebben lafjes de twintig euro geconfisqueerd die ze van oma had gekregen als ‘vakantiegeld’.

Laat het kind grenzen ervaren
‘En zo kweek je dus verwende huisdraken’, spreekt Eef mij streng toe. Want waarom is het leerzaam om je kind kleedgeld te geven; zodat het soms tegen grenzen aanloopt en ervaart dat het bijvoorbeeld belangrijk is om te sparen voor een warme jas. De kern van financiële opvoeding bestaat uit grenzen stellen en je kind leren om keuzes te maken op basis van een beperkt budget, zo wijst ook onderzoek van het Nibud uit. Kledinggeld geven en toch bijspringen als het op is, daar leert je kind niet van budgetteren.

Morele en maatschappelijke plicht
Het Nibud concludeert dat kinderen die met geld leren omgaan later niet alleen minder betalingsproblemen hebben (de eerdergenoemde 15 tegenover 48 procent), maar ook significant minder betalingsachterstanden (29 tegenover 61 procent) en moeite om rond te komen (42 tegenover 64 procent). En aangezien geldproblemen een negatieve invloed hebben op ons welzijn, het spreekwoord ‘geld maakt niet gelukkig’ ten spijt, hebben volwassenen een morele en maatschappelijke plicht om kinderen met geld te leren omgaan.

Het is iets waarvan ik mij, als moeder van twee pubers, eerlijk gezegd niet genoeg bewust was. Ook al hebben wij met onze kinderen echt wel gesprekken gevoerd over nut en noodzaak van de vijfentachtigste nieuwe knuffel of het tweeëndertigste t-shirt, diep vanbinnen nam ik altijd aan, dat het vooral een kwestie van persoonlijkheid was hoe je met je geld omgaat. Mijn dochter geeft haar geld graag uit, terwijl mijn zoon de bodem van zijn spaarpot alleen gezien heeft toen hij ‘m net nieuw had gekregen. Ik vind het goed nieuws dat de invloed die mijn man en ik op hun financiële gezondheid kunnen uitoefenen, significant groot is. Maar dan moeten we dus wel stoppen met te gemakkelijk ‘bijspekken’, zoals Eef dat noemt. En ook eens wat vaker inkomsten en uitgaven met onze kinderen op een rijtje zetten.

Gedrag
Eef is het daar roerend mee eens. ‘Van voorlezen weten we allemaal dat het belangrijk is, maar je kind financieel opvoeden is net zo belangrijk.’ Overigens is hoe je als ouder met je geldzaken omgaat, veel belangrijker voor het financiële bewustzijn van je kind dan wat je ze vertelt. Eef: ‘Geld gaat nooit over geld, maar eigenlijk over gedrag. Ga dus je eigen gedrag na en wees je ervan bewust dat dit een groter effect heeft op je kinderen dan wat je ze vertelt.’

Eef hanteert zeven basisprincipes (‘zeven stappen naar financiële rijpheid’) die ouders hun kinderen moeten meegeven: zorg dat er meer geld binnenkomt dan je uitgeeft, zorg dat je financieel onafhankelijk bent (zeker ook als meisje!), geld is vrijheid en daardoor van invloed op je welzijn, leer uit te komen met je zak-, kleed- en belgeld, nee is nee, niet lenen, wel sparen.

Deze zeven uitgangspunten hebben te maken met overzicht houden, grenzen stellen en impulsbeheersing. Iets waarmee bijna de helft van de volwassenen moeite heeft: maar liefst veertig procent van de Nederlandse huishoudens heeft geen idee van het eigen inkomsten- en uitgavenpatroon, aldus het Nibud. En mensen zonder overzicht hebben vaker betalingsachterstanden en staan vaker rood.

It takes a village
Kortom; een flink percentage ouders geeft waarschijnlijk niet het goede voorbeeld. Daar ligt volgens het Nibud een belangrijke rol voor scholen in de financiële opvoeding, zodat alle kinderen informatie krijgen over omgaan met geld, reclame, verleidingen en keuzes maken. Aankopen doen in online spelletjes of mobiel telefoongebruik kunnen bijvoorbeeld voor enorme financiële “verrassingen” zorgen.

Maar af en toe een voorlichtingsles op school of een keer per jaar ‘De week van het geld’ organiseren (een initiatief van Wijzer in geldzaken, red.) is niet genoeg, waarschuwt Eef. Jongeren moeten volgens haar financieel inzicht krijgen en zichzelf ‘verantwoordelijk financieel gedrag’ aanleren met hulp van alle volwassenen om hen heen; it takes a village to raise a child. Daarom is ‘Pubers & Geldzaken’ ook pas het begin van een groter plan, legt Eef uit. Dit eerste boekje is voor de ouders, in het najaar richt ze zich tot de docenten en ten slotte op de jongeren, ‘in een vorm die ze aanspreekt’, zegt ze geheimzinnig. Ze zoekt de samenwerking met scholen, bank en gemeente. ‘Op scholen geef ik nu al workshops aan kinderen, maar daarna nodig ik de ouders uit voor een “Pubers & Poen-avond”. Het is heel grappig om dan bijvoorbeeld te merken, dat kinderen thuis het gesprek zijn aangegaan: “Pap, mam, volgens het Nibud krijg ik écht te weinig kleedgeld.” Die ouders gaan er vervolgens bij mij over in gesprek met elkaar en nemen dat weer meer naar huis.’

En de voornaamste leerschool om goed met geld te leren omgaan ís ook thuis, vindt Eef. ‘Heb jij als ouder geen zin om met je kinderen een overzicht te maken van hun inkomsten en uitgaven? Dan máák je maar zin. Jij hebt je kinderen op de wereld gezet, het is jouw verantwoordelijkheid om ze de best mogelijke kans te geven op een financieel sterke en vrije toekomst.’ Waarvan akte.

Pubers & Poen is medio april 2019 beschikbaar bij de boekhandel en via www.eefvanopdorp.nl

Eef van Opdorp is zelfstandig financieel expert en bekend van televisie bij onder andere ‘Uitstel van executie’. Als financieel coach deelt ze graag haar kennis op tv, tijdens lezingen, workshops en via online coaching.