'Voordat ik op deze school kwam, wist ik zeker dat alle juffen @#%* waren'

16 september 2017

Younes heeft een plekje in de klas van Neelke Ebben gekregen, omdat hij volgens de leerkrachten van zijn oude school onhandelbaar zou zijn. Neelke beschrijft zijn eerste dag en de ontwikkeling die volgde. 'We schudden elkaar de hand, waarbij ik voel dat hij de mijne niet voelt. Niet echt.'

De eerste stappen in het lokaal...
De jongen staat in de deuropening van het klaslokaal van klas SO2. Zijn moeder, die achter hem staat, duwt hem lichtjes in zijn rug naar voren. Behoedzaam zet hij een paar stapjes de klas in. Zijn ogen scannen het lokaal. Hij heeft snel gezien dat er een extra deur naar buiten is en ook die ene leerling die moeite heeft met agressieregulatie heeft hij direct in de smiezen.

Ik zie het aan zijn blik, die waakzaam en zonder contact te maken met anderen de ruimte screent.

Rustig loop ik op hem af, mijzelf doordrongen van het belang zoveel mogelijk ontspanning uit te stralen. Ik vraag aan hem of ik hem een hand mag geven. Hij laat een klein knikje zien, waarop ik mijn hand uitsteek. Na aansporing van zijn moeder pakt hij mijn hand vast. We schudden elkaar de hand, waarbij ik voel dat hij de mijne niet voelt. Niet echt.

Terwijl ik met zijn moeder praat, houdt hij me scherp in de gaten. Als zijn moeder hem zegt dat zij even met een andere juf gaat praten terwijl hij een half uurtje in de klas blijft, spreekt hij zijn eerste woorden. 'Jahaaaaa, oké, ga maar.' Het komt er een beetje bozig uit.

Onhandelbaar
Younes heeft een plekje in deze klas gekregen, omdat hij volgens de leerkrachten van zijn oude school onhandelbaar zou zijn.

Hij vecht, scheldt, loopt weg, steelt, vernielt en heeft het geheugen van een olifant, waarbij wraak een grote rol speelt. Kortom: Younes vergeet niet, vergeeft niet, en heeft allerlei onaangename manieren om dit duidelijk te maken.

De grote vraag is hoe het komt dat deze jongen dit gedrag laat zien en vooral: hoe we hem kunnen leren zich anders te gedragen.

Mensen zijn niet te vertrouwen
Er blijkt een basaal gebrek aan vertrouwen aan mensen in het algemeen en zichzelf in het bijzonder ten grondslag te liggen aan het negatieve gedrag van Younes.

Hij is extreem gevoelig voor afwijzing. Bij lichamelijk contact verstart hij, zelfs een licht schouderklopje zorgt voor een afweerreactie.

Daarnaast heeft hij moeite met het begrijpen en verwerken van talige informatie, waardoor er constant communicatiestoornissen ontstaan.

Oftewel: Younes vat dat wat wij zeggen en doen vaak anders op dan dat wij het bedoelen. Daardoor ontstaat het ene conflict na het andere en krijgt Younes steeds weer de bevestiging van dat wat hij ergens heel vast in zijn hoofd heeft zitten: mensen zijn niet te vertrouwen. Het maakt hem angstig en rigide. Hij probeert zijn omgeving naar zijn hand te zetten en als dit hem niet lukt, reageert hij op de manier die hij het beste kent: door ruzie te maken of zichzelf in een hoekje van de klas op te rollen en heel hard te huilen.

De deskundigen van de psychiatrische instelling stellen een posttraumatische stressstoornis vast, veroorzaakt door huiselijk geweld.

Doen wat we zeggen, zeggen wat we doen
In de anderhalf jaar die Younes bij ons in de klas onderwijs volgt, steelt hij mijn hart (en een Pokémonkaart, een schoolboek, twee glimmende stenen, een Spinner en een x aantal potloden, dat ook).

Terwijl hij op de kliniek een behandeling volgt voor de PTSS, investeren wij op school en moeder thuis in het opbouwen van een betrouwbaar contact. We zeggen wat we doen en doen wat we zeggen, bieden gedoseerd vriendelijk contact aan, maken grapjes, vereenvoudigen ons taalgebruik, begrenzen en bekrachtigen en bovenal: we laten hem voelen dat hij welkom is, elke dag, elk moment van de dag opnieuw.

Wij leren hoe we aan Younes kunnen zien dat hij iets niet begrijpt, hij leert om dit aan ons te vertellen. Wij leren hoe we duidelijker tegen hem kunnen zijn, hij leert om ons te zeggen wanneer we dit niet zijn.

Wij leren wat Younes triggert om de pan uit te flippen, hij leert om in plaats daarvan een leerkracht op te zoeken.

Lief, inlevend, grappig: een kind
Younes blijkt méér te zijn dan onhandelbaar. Hij is behulpzaam en lief, inlevend en vrolijk, vol grapjes en energie, geïnteresseerd en gemotiveerd voor school en leren.

Steeds vaker zien we een kind. Een onbevangen, lief, vrolijk spelend kind.

Tijdens het kijken naar schooltelevisie kruipt hij voorzichtig bij me op schoot. Aan het eind van de dag wordt de boks of high five regelmatig vervangen door een hand of een knuffel. Als hij hard aan het werk is, mag ik mijn hand op zijn schouder leggen, waarna ontspanning van zijn lijf volgt.

We horen hem schaterlachen tijdens het buitenspelen. Hij geeft complimenten aan klasgenoten, zegt schuldbewust ‘sorry’, die keer dat hij in een impulsief moment een klap heeft uitgedeeld.

'Voordat ik op deze school kwam...'
Als hij de gestolen spinner ‘toevallig’ terugvindt in de bak met Donald Ducks vertel ik hem dat ik trots op hem ben omdat hij na iets te stelen, heeft gezorgd dat het weer terug is bij de eigenaar. 'Doe maar niet', is het enige wat ik zeg, als hij stamelend begint met ontkennen. Waarna hij naar me toe loopt en zachtjes ‘sorry’ tegen me zegt.

Één dag voor zijn afscheid van onze school vertelt hij me een geheim. Weet je Neelke, voordat ik op deze school kwam, wist ik zeker dat alle juffen @#%* waren. Maar ik vind jou en Fransje echt heel lief.

Na de zomervakantie is Younes overgestapt naar een andere school. Vorige week ontving ik een mailtje van zijn moeder. Hij heeft er een goede start gemaakt. Ik lees de mail met een grote grijns op mijn gezicht.

Neelke Ebben leerkracht op SOVSO Zuiderbos, een school die verbonden is aan een instelling voor kinder- en jeugdpsychiatrie.