Voor Rohat uit Syrië is school nooit gewoon geweest

3 april 2018

Een oud-leerling een TED-talk zien houden, het maakt op sommige leerlingen uit de klas van docent Nederlands en mentor Mike Louwman best wel indruk. Maar voor hen is het ook een heel logisch verhaal: natuurlijk doe je je best op school als je komt uit een land waar school niet meer zo vanzelfsprekend is. Mike zoekt naar de (levens)les die de klas ervan opsteekt.

Op het uitgerolde scherm verschijnt een bekend gezicht. Het is Rohat, een oud-leerling van onze school. Twee jaar geleden haalde Rohat, geboren in Syrië, geruisloos zijn vwo-diploma. Inmiddels studeert en woont hij in Leiden. In zijn TED-talk vertelt hij over de zware weg daarnaartoe en over zijn herinnering aan een klasgenoot die hard huilde om een kwijtgeraakte gum.

Volgens Rohat draait het om doelen stellen. Samen met zijn familie kreeg hij een kans om in Nederland een nieuw leven op te bouwen. Zo zag hij het althans, en omdat het voor hem een kans was, beet hij zich erin vast. Hij verbond zijn eerste schooljaar aan één enkel doel: Nederlands leren. Alles stond in het teken daarvan. Pas als hij in het Nederlands kon communiceren, wilde hij nadenken over andere doelen, zoals zuinig zijn op gummen.

Mijn mentorgroep, bestaande uit vijftien leerlingen uit 5 vwo, luistert aandachtig naar de woorden van hun voormalig schoolgenoot. Ze zien een gewone jongen, één die ze kennen bovendien, maar ook iemand met een eigen TED-talk. ‘Normaal gesproken zijn dat belangrijke mensen of beroemdheden ofzo’, zegt Lisa. De rest van groep deelt haar verbazing. De implicatie dat zijzelf onbelangrijk zijn klinkt er pijnlijk in door. ‘Wat is het verschil tussen Rohat en jullie?’ vraag ik zonder het antwoord te weten. De klas weet het wel: ‘Voor Rohat is school nooit gewoon geweest’, aldus Lisa. ‘Hij weet hoe het is om geen school te hebben,’ vult Jelmer aan. ‘Dan ben je er vanzelf blij mee.’

‘Kijk, het gaat volgens mij helemaal niet om doelen stellen, maar om doelen móeten stellen’, gaat Jelmer verder. ‘Voor Rohat was het simpel: Nederlands leren om te kunnen slagen hier. Bij ons komt het vaak vanzelf wel goed.’ Ik kijk de klas rond, blijf kort hangen bij een paar leerlingen die het op het ogenblik niet makkelijk hebben. ‘Is dat zo?’ vraag ik, al weet ik niet precies aan wie. ‘Gaat het bij jullie vanzelf?’ Over deze vraag wordt lang nagedacht. Een paar leerlingen haken af; Raoul heeft nog energie voor een antwoord: ‘School is best wel beschermend, zeg maar.’ Hij aarzelt of hij verder moet gaan. ‘Nou ja, beschermend, in ieder geval kun je prima mee met de stroom, zoiets.’

Ongeveer acht leerlingen houden het vol tot het einde. Het was een vermoeiende les, maar wel één met een prachtige uitkomst, genadeloos verwoord door Layla: ‘Wat hebben we nou precies gedaan dit uur?’ Ze stelt de vraag der vragen zonder verontwaardigde ondertoon, meer uit een bepaalde behoefte, aan wat weet ik niet precies. Lachend schudt een aantal leerlingen het gewicht van de discussie van zich af. ‘Ja, wat hebben we nou eigenlijk zitten doen, Mike? We hadden ook een tussenuur kunnen hebben.’ Dave, één van de gestranden, grijnst vergoelijkend. ‘Nee hoor, we vonden het best oké allemaal, wat je bedacht had. Mogen we nu gaan?’ ‘Nee, wacht even’, roep ik gehaast. Ik denk aan Rohat. Deze kans moet ik grijpen.

‘Denk even na over de volgende mentorles’, begin ik. De bel gaat. Ik praat snel door. ‘Wat wil je bereiken? Denk aan Rohat. Een mentorles is geen vanzelfsprekendheid. Maak het uitdagend. Laat het me weten. Maak er jouw les van. Ik reageer. Ik zal mijn best doen, of juist iets minder.’

Mike Louwman is docent Nederlands en mentor van een 5vwo-klas op RSG Pantarijn in Wageningen.