Voor ADHD’er Michiel is het alles of niets. Afdrogen? Mwah. De hele voortuin snoeien? Yes!

3 februari 2015

Anne van Hees werkt en woont samen met Arno, psycholoog en ADHD’er met een late diagnose. Begrijpt Anne altijd waarom Arno doet zoals hij doet? Nee. Maar ze ziet wel hoe hij de dingen graag aanpakt en dat helpt haar in haar begeleiding van kinderen én ouders. Zo weet ze dat Arno graag complete klussen uitvoert, geen deeltaakjes. Als ze dat expliciteert aan de ouders van haar cliënt Michiel (22), gaat er bij hen een lichtje branden. En Michiel voelt zich gezien. Anne: ‘Michiel komt helemaal los, vertelt wie hij is en hoe anderen hem ruimte kunnen geven. Daarmee eigent hij zich niet alleen zijn verantwoordelijkheid in het gezin toe, maar ook de verantwoordelijkheid voor zijn anders-zijn.’

Michiel (22 jaar, met ADHD) en zijn ouders zijn op gesprek. Michiel heeft de dag ervoor de platanen in de voortuin gesnoeid. Helemaal alleen dit keer, terwijl het voorgaande jaren met het hele gezin samen werd gedaan.

Nu heb ik in mijn leven nog nooit een plataan gesnoeid, maar uit de beschrijving van Michiel wordt me duidelijk dat het om een hels karwei gaat en zijn twee ja-knikkende ouders bevestigen dit. Niet alleen aan het snoeien op zich, ook aan het klein maken en opruimen van het snoeiafval schijn je een behoorlijke dobber te hebben.

Michiel heeft dit naar de volle tevredenheid van zijn ouders gedaan. Wat er resteert zijn keurig bij elkaar gebonden takken die nog – tegen de tijd dat er een aanhangwagen beschikbaar is – door Michiel naar de vuilstort gebracht zullen worden. Hij heeft deze klus niet verder kunnen volbrengen dan hij tot nu toe heeft gedaan.

Zijn motivatie, doorzettingsvermogen, verantwoordelijkheidsgevoel en werkethos, vallen me in positieve zin op. Zeker als ik het vergelijk met de voorgaande gesprekken, waarin in ieder gesprek op initiatief van zijn ouders aandacht werd besteed aan de bijdrage van Michiel in het huishouden. Deze bleek minimaal en van zijn ouders hoefde hij ook niet veel te doen. Een enkele keer in de week kreeg hij van hen een klusje toegeschoven – de was opvouwen, vaatwasser uit ruimen, helpen bij het leeg halen van de boodschappentassen – en werd er van hem geëist dat hij dit zonder morren en binnen de gestelde termijn deed. Keer op keer werd dit ofwel door hem geweigerd of leidde dit tot grote heisa.

Nu is Michiel een ‘sportschooltype’, dus ik begrijp direct dat platanen snoeien voor hem fysiek gezien heel wat uitdagender is dan de was opvouwen. Maar zijn tevreden gezicht bij het beschrijven van ieder deelaspect van de taak en vooral van zijn beschrijving van het eindresultaat, verraadt me dat ook hij – evenals Arno, mijn partner met ADHD – graag iets doet wat hij van A tot Z kan uitvoeren. En tegelijkertijd een gloeiende hekel heeft aan het moeten afhandelen van een onderdeel of gedeelte van een taak van een ander.

Als ik Arno een plezier wil doen, moet ik een hele taak van hem overnemen. Aan meehelpen heeft hij een broertje dood. Soms vergis ik me nog wel eens. Dan breng ik na het eten achteloos mijn eigen bord naar de keuken. Terwijl het zijn taak is om af te ruimen. Regelmatig lukt het me ook al wel om ongegeneerd op de bank te ploffen en vanuit liggende positie toe te kijken hoe Arno – met zijn bijzonder aanpak – de tafel leeg maakt.

Het resultaat is dat ons huis is verdeeld in compartimenten en er een hele duidelijke ‘hele’ taakverdeling is. Arno stofzuigt, altijd. Ik doe de was, altijd. Het geheel-principe gaat zelfs op in uitzonderlijke situaties.

Onlangs voelde ik me op een ochtend niet alleen snipverkouden, ook had ik het idee dat ik wat verhoging had. Ik wist wat me te doen stond: in bed blijven en doen alsof ik op sterven na dood was. ‘Ik kan echt niet uit bed…’ kermde ik, terwijl ik roerloos bleef liggen. ‘Wat is er?’ klonk het vanaf de andere kant van het bed bezorgd. ‘Oh, ik voel me zoooo ziek.’

Toen was het Arno geheel duidelijk wat er op zijn bordje lag: verantwoordelijkheid voor onze kinderen. Als ik ‘m gezegd had hoe het werkelijk was, dat ik me niet zo lekker voelde en het waarschijnlijk nodig zou hebben om die dag nog wat extra te slapen, dan zou hij de hele dag vragen hebben gesteld over hoe ziek ik me voelde en wat ik precies wel of niet zou kunnen doen.

Terug naar Michiel. Twee hoogst verbaasde gezichten kijken me aan: ‘Wat Anne, werkt het echt zo?’ vragen zijn ouders. Ik hum instemmend. ‘Daar heb ik nog nooit bij stilgestaan…’ geeft zijn moeder, kijkend naar haar ineengevouwen handen en met een zichtbaar gevoel van schaamte, toe. ‘Nou,’ probeer ik haar gevoel van tekortschieten te verzachten, ‘ik begrijp er ook niets van, het enige wat ik weet, is dat het zo is.’

Michiel komt helemaal los. De resterende tijd van de sessie vertelt hij honderduit over deze en soortgelijke ervaringen. Daarmee zet hij – nog enigszins onbewust – een belangrijke stap naar een gelukkiger bestaan. Hij communiceert wie hij is, hoe hij werkt en hoe anderen hem hierin ruimte kunnen geven. Daarmee eigent hij zich niet alleen zijn verantwoordelijkheid in het gezin toe, maar ook zijn verantwoordelijkheid voor zijn anders-zijn. Lees verder…

Anne van Hees

Anne van Hees werkte als leerkracht en werd, na haar studie onderwijskunde, docent op de Fontys Pabo. Inmiddels is ze coach en begeleider bij Hulp bij ADHD, een bureau dat ADHD en aanverwante problematiek benadert vanuit de positieve psychologie. Daar en op haar eigen site blogt Anne regelmatig over onderwijs, opvoeding en ouderschap.