Un Monde: een speelfilm vanuit het perspectief van een kind

17 november 2021

Nora neemt afscheid van haar vader om aan haar eerste schooldag te beginnen. Je voelt als kijker haar angst. Ze wil niet, maar uiteindelijk moet ze dan toch de veilige armen van papa loslaten. Daar gaat ze. Je loopt met haar mee. Nee, toch niet, ze durft niet en ze rent met jou terug. Papa maakt haar los en zegt dat ze nu echt moet gaan. Je hoort het geschreeuw en gelach van heel veel andere kinderen van haar nieuwe school. En dan… dan zit ze in haar klas. Ze durft niemand aan te kijken. Nora wordt gevraagd zich voor te stellen door haar naam te noemen. Je wilt het haar voorzeggen, je wilt haar gerust stellen, maar ze moet het echt alleen doen. “Je suis Nora”, klinkt het uiteindelijk, verlegen en stamelend. De Franse speelfilm Un Monde is een overdonderend verhaal over weerbaarheid, pesten en het vinden van je plekje in de klas en de wereld.

Regisseur Laura Wandel wil met deze speelfilm laten zien en ervaren wat het betekent voor een jong kind om zich een plek in de wereld die wij school noemen te veroveren. Elk kind, in ieder geval in de Westerse wereld, gaat een keer naar school. Die eerste keer en ervaringen van die eerste maanden zijn, zonder dat volwassenen zich daarvan bewust zijn, bepalend voor de rest van hun leven. Ik, 47 jaar in het onderwijs werkzaam, realiseer mij dat ik daar inderdaad zelf niet altijd bij stil gestaan heb. Dat verandert al vanaf de eerste scène van de film.

Om Lauras intentie met Un Monde te verwezenlijken, staan de camera en de microfoon voortdurend op de hoogte van het kind. Als kijker ervaar je de beelden die zij zien en de geluiden die zij horen voluit. Nora, de hoofdrolspeelster, komt voor het eerst het schoolplein op van een grote school. Het geluid is oorverdovend en daar moet zij doorheen. Dat is nogal wat als je 4 of 5 bent. En dan moet zij ook nog eens haar vader en haar broer loslaten.

Voortdurend is de camera gericht op ofwel Abel, haar broer in de film, of op Nora zelf. Dat vader alleenstaand is en alleen voor zijn kinderen zorgt, wordt in een bijzin vermeld en verder niet toegelicht. De leraren zijn een paar keer in beeld als ze bemiddelen en geruststellen. Op die manier komt de focus van de film volledig op het tweetal te liggen.

De film laat Nora en Abel sporadisch in taal- en rekenlessen zien, maar vooral op het schoolplein. Daar wordt echt een strijd geleverd over wie met wie verbonden raakt en wie buiten de boot valt. Hierin komt het tweede aspect van de film aan bod, over pesten en gepest worden. Wetende dat de film daarover gaat, word je aan het begin op het verkeerde been gezet. Immers, dan is alleen Nora te zien en je gaat met haar het grote schoolplein op. Je verwacht elk moment een klap of schreeuw, omdat zij het gepeste kind is, maar dan blijkt haar broer het slachtoffer te zijn.

Dat pesten gaat er heftig aan toe en Nora  is in eerste instantie toeschouwer van wat haar broer overkomt. Langzaam wordt haar duidelijk dat hij hulp nodig heeft, maar zodra ze de leraren en haar vader erbij betrekt, wordt het pesten alleen maar dramatischer. En zodra haar inmiddels gemaakte vriendinnen erachter komen dat Abel haar broer is, wordt het voor haar ook moeilijk om vriendschappen te behouden.

Dat zijn ongemakkelijke en tegelijkertijd herkenbare scènes voor wie op een schoolplein heeft gelopen met alle kinderen om zich heen. De leraren op deze school zijn er voor deze broer en zus. Ze zijn vriendelijk en zorgzaam, maar ze zijn er ook weer niet, omdat ze de ernst van het pestgedrag niet doorzien. Ook niet als Abel de rollen omdraait.

Het slot van de film is fenomenaal. Zonder woorden, zonder tekst, maar met een prachtig gebaar laat Laura zien dat broer en zus, ondanks wat er is gebeurd, bij elkaar horen en zich verbonden weten met elkaar. Heel ontroerend.

De rol van Nora wordt vertolkt door Maya vanderBeque en Gűnter Duret speelt Abel. De twee kinderen (7 en 9 jaar oud) zijn gewoon via een castingbureau de hoofdrolspelers in deze film geworden. Toen regisseur Laura Wandel ze voor het eerst zag wist ze dat ze dat deze twee daarvoor geknipt waren. In drie weekeinden zijn de scènes met de kinderen opgenomen, terwijl Laura in totaal ongeveer zeven jaar heeft gewerkt aan deze film. De manier waarop de kinderen spelen is opmerkelijk. Zo’n inlevingsvermogen in zulke zware thema’s heb ik niet vaak gezien en ik vroeg mij zelfs af hoe het met ze gaat. Immers, het zijn echt heftige beelden waarop ze zich richten en over spelen. De regisseur verzekerde mij dat het hen goed gaat. Daar is veel aandacht aan besteed.

Laura Wandel hoopt dat deze film in de pedagogische archief van de scholen komt. Ik kan niet anders dan het daar volledig mee eens zijn. Voor leraren, schoolleiders en ouders is deze film een aanrader, een must-see. Terwijl je de film van 79 minuten bekijkt, word je er stil van. Na afloop komen de vragen en biedt hij veel gespreksstof. Bijvoorbeeld of we ons bewust zijn van die enorme omwenteling in het leven van een kind als het los van zijn ouders/verzorgers naar school gaat? Voelt het zich veilig en weet hij zich verbonden met deze nieuwe situatie? Vindt het zijn weg in de organisatie van de school? Zijn wij daar voldoende bij? Verstaan wij het kind goed? Voelen we voldoende de pijn van een kind dat pest of gepest wordt? En van het kind dat machteloos toekijkt? Bieden we een veilige haven om met elkaar in gesprek te gaan?

Genoeg pedagogische vragen voor een goed gesprek naar aanleiding van deze indringende film die vanaf 25 november in de bioscopen te zien zal zijn!

Regisseur Laura Wandel (1984) is geboren in Brussel en studeerde aan het Institut des Arts de Diffusion in België. Haar afstudeerfilm -Murs- werd geselecteerd voor filmfestivals over de hele wereld. Ze maakt daarna twee korte films. Haar eerste lange film - Un monde-  werd geselecteerd voor de Un certain regard-competitie op het filmfestival van Cannes 2021, waar hij de FIPRESCI-prijs won. Op het filmfestival van Londen won de film de prijs voor de beste debuutfilm. Wandel wordt wereldwijd gezien als hét talent in de filmwereld. Ze werkt inmiddels aan een nieuwe film die, in hetzelfde genre als Un monde, zal gaan over de gezondheidszorg. Veel meer wil ze er nog niet over kwijt.