Transklasse; leven in twee werelden - een recensie

10 juli 2023

Gérard Zeegers, oud-schoolleider en nu bestuurder, las het boek Transklasse, Lenette Schuijts boek over sociale mobiliteit en de bijbehorende codes, hindernissen en uitdagingen waarmee zij zich geconfronteerd zag.

'Ik heb me afgelopen week verdiept in Transklasse, Lenette Schuijt’s boek over de klassenmaatschappij die we nog steeds krampachtig in stand (willen?) houden. Ik heb het boek een paar keer weggelegd om goed tot zich te laten doordringen wat Schuijt nou precies beschrijft. En ook omdat het deels particulier werd. Dat ook.'

Terug naar het boek en de auteur. Over de sociale verhoudingen in onze maatschappij is Schuijt klip en klaar: ‘We zijn gewoon een klassenmaatschappij, met een impliciet oordeel over een lager en hoger milieu.’ Pijnlijk. Onwenselijk bovendien.

Schuijt legt genadeloos de vinger op de zere plek en fileert vlijmscherp de zo bejubelde en bewierookte meritocratische samenleving die we de afgelopen decennia in ons land hebben gecreëerd en alle misvattingen die daarvan het gevolg zijn: ‘Het maakt dat mensen die niet vooruitkomen het zichzelf verwijten en dat mensen die het goed hebben denken dat het hun persoonlijke verdienste is.’

Voor hen die nog twijfelen, legt Schuijt het nog een keer haarfijn uit: ‘We zijn allergisch voor de gedachte dat er ongelijkheid zou bestaan in ons land. Dat zorgt ervoor dat we geen uitschieters naar boven of naar beneden willen hebben en onszelf niet willen zien als klassenmaatschappij. Maar dat verdoezelt ondertussen wel de sociale verschillen die er bestaan, en maakt dat mensen die niet vooruitkomen het zichzelf verwijten en dat mensen die het goed hebben denken dat het hun persoonlijke verdienste is.’

‘Transklasse’ komt aan, confronteert, schuurt en is op onderdelen zeer herkenbaar; schaamte en trots wisselen elkaar af. En elke keer weer blader en lees ik even terug. En vooruit.

Ik begon afgelopen zondag met lezen. Gisteravond sloeg ik de laatste pagina om. Helemaal achterin volgde Schuijts laatste aanmoediging om het anders, beter te doen: ‘De nadruk op verdienste plaatst kinderen langs één cognitieve meetlat waar ze allemaal op beoordeeld worden. Beter is het om te kijken per kind wie welke talenten heeft en welke kansen er nodig zijn om deze talenten te ontplooien. Ongeacht waar hun wieg staat.’
Eens. Punt. Uit.

Terwijl ik Transklasse weglegde, appte een goede vriend me dat het kabinet was gevallen. Ook uit.

Als wij een land willen zijn waar we weer de nadruk leggen op samen-leven en coöperatie, dan kunnen we ons daarover in november opnieuw uitspreken. In een stemhokje.
In het hier en nu kunnen we daar uiteraard zelf werk van (blijven) maken. Voorwaarts.

Gérard Zeegers is voorzitter van de CvB bij SPOLT