Theaterbezoek: Man en kind tegelijk, nooit volwassen, in de groei, onderweg...

26 februari 2019

Kim van Haeften bezocht met man en twee zonen de jeugdtheatervoorstelling Mankind, afgelopen zondagmiddag in Arnhem. In de auto terug naar huis komen er wat zinnen. Het mooiste is de vraag van haar 12-jarige zoon: ‘Mam, stel dat jij later terugkijkt op je leven, ben jij dan trots op wie je vroeger was?’ Het is deze ene vraag die heel de voorstelling omvat, zo schrijft Kim in dit blog. Over ieders eigen pad naar volwassenheid, in vrijheid en met vertrouwen van de meest belangrijke personen om je heen.

Man en kind zitten naast mij, verenigd in één persoon. Hij morde wat omdat hij die dag niets wilde doen. Hij is twaalf en bepaalt liever zelf hoe zijn dag, zijn wereld eruit ziet. Toch is hij vriendelijk genoeg er het mooiste uit te halen op dat moment. Hij balanceert op de grens tussen groot en klein. Zijn gedachten dwarrelen breed uit en gaan over grote vragen.

Even tevoren aan een tafeltje vraagt hij ons: ‘Mam, wat denk jij dat er was voor het ontstaan van de wereld?.’ Om direct de volgende vraag af te vuren en ons nog verward achter te laten. ‘Kun je dan iets zien, is dat zwart? Hoe kwam dan het allereerste? En als wij beginnen als plant, welke plant soort zit er dan in ons?’ Antwoorden zijn er niet, maar zijn ogen zijn groot en sprankelend. Hij ziet eruit alsof hij de grootste ontdekking van zijn leven heeft gedaan, alleen door het stellen van de vraag. Dat de antwoorden er niet zijn, drukt de pret gelukkig niet. Hij speelt en jongleert ermee, denkt en overdenkt en bediscussieerd.

Dan gaan de deuren van de theaterzaal open en stuift hij naar binnen. Er staan drie spelers op het toneel, zij stapelen boeken. Vol verwachting, niet wetend wanneer de stapel zal vallen, wacht iedereen in stilte af. Zij spelen met de verwachting, met ingehouden adem, de spanning bouwt zich op en dan is er ontlading, wanneer de knal klinkt. Boeken liggen nu overal op de grond, verspreid als het dna van onze wereld, met alle kennis erin.

Wanneer de muziek begint, zit mijn zoon op het puntje van zijn stoel, zijn ogen naar de piano en de saxofoon. ‘Mam, dat zijn zouden wij kunnen zijn, Siem en ik.’ Hij speelde saxofoon en zijn broertje speelt piano. ‘Het lijkt bijna alsof de muzikanten zomaar wat doen hè.’ Zo knap wordt er gespeeld, ook door de toneelspelers die laten zien hoe ze evolueren met de boeken als stapstenen en bouwwerken. Wanneer de drie spelers op het toneel boeken aan elkaar doorgeven, alsof ze zelf een machine zijn, klinkt er gegrinnik in de zaal. Er zit een vrolijkheid in het samenspel.

Het lijkt alsof de ervaring dat ‘ik niet zonder de ander’ kan bestaan - door de spelers aan ons getoond - een opluchting is, voor iedereen. Alsof de stilte en de spanning die er eerder was - toen de spelers als individu de wereld verkenden – nu is ontladen en de mensen elkaar gevonden hebben en samen verkennen waarheen ze gaan.

Ik en de ander, samen maak je een pad. Waar de een kijkt naar de muziek die de spelers volgt of andersom, kijkt de ander naar het pad met boeken wat de spelers dansend volgen. Waar het ene kind achter ons zich afvraagt wanneer het netjes is om de neus te snuiten, probeert de opa zijn kleinkind naast hem te vertellen welk moment in de evolutie in het toneelspel wordt uitgelegd.

Ieder heeft hier zijn eigen pad, zijn eigen wijsheid, zijn eigen wereld en verhaal. In de spanning van de ontmoeting, het schuren langs elkaar en de humoristische uitkomst zijn de reacties in de zaal gelijk. Opluchting wanneer een spannende ontmoeting goed afloopt; een lach als er een boek baldadig omgeschopt wordt; stilte wanneer een van de spelers buitengesloten lijkt te zijn.

We zijn er, de spelers zijn er, de muziek dooft. Het verhaal heeft zijn einde gevonden, al is het een open einde. Net als de boeken, die de hele voorstelling gesloten blijven. Het is net als ons verhaal, als ieders verhaal.

Na het slotapplaus zijn de spelers nog op de vloer, bij de boeken. Kinderen kijken in de boeken, nieuwsgierig. Mensen vragen de spelers, sommigen dokteren uit hoe het nou zat met de voorstelling, met het verhaal en wat hun mening is. Ik laat het meestal liever even gewoon zijn, nagenieten zonder uit te pluizen. Mijn kinderen en man ook.

In de auto terug naar huis komen er wat zinnen, verhalen, meningen en het mooiste is de vraag van mijn oudste: ‘Mam, stel dat jij later terugkijkt op je leven, ben jij dan trots op wie je vroeger was?’ Ik mijmer wat en geniet van die prachtige vraag. Het is een geschenk om daarover na te denken, ieder antwoord zal goed zijn. Het is deze ene vraag ook die heel de voorstelling omvat. De voorstelling die, zoals in de aankondigingstond beschreven, ging over ‘de dans tussen licht en donker, de weg naar volwassenheid, denkend dat we weten wie we zijn en waar we vandaan komen. We bouwen en breken, klimmen en dalen, maken ruimte voor onszelf en anderen. Met vallen en opstaan gaan we vooruit, van generatie op generatie. Zonder te weten waar het eindigt’.

Ik denk dat ik trots kan zijn op mijn verhaal. Mijn groei naar volwassenheid in vrijheid, met vertrouwen van de meest belangrijke personen om mij heen. Niet zonder dat er iets schuurt, want juist daarvan leer je. En leren brengt je verder op weg naar... Naar een einde wat ik niet hoef te weten. Zoals ook mijn zoon de antwoorden op zijn vraag naar het begin van de wereld niet hoeft te kennen, omdat het volgens mij gaat om het pad dat je loopt, met wie en hoe. Met vriendelijkheid, ontdekkingen, speelsheid, vrijheid, vertrouwen, met jezelf en niet zonder een ander.

Kim van Haeften is lerares op basisschool De Torenuil in IJsselstein en ook afgestudeerd aan de Opleiding Ecologische pedagogiek. Voor NIVOZ platform hetkind heeft ze al vele blogs geschreven.

Over Mankind

De mensheid is in de Engelse taal een mooi samengesteld woord, MANKIND. Man en kind tegelijk, nooit volwassen, in de groei, onderweg. De evolutie heeft ons gebracht waar we nu zijn. We denken te weten wie we zijn. We denken te weten waar we vandaan komen. Maar waar gaan we naartoe? Op zoek naar dat antwoord kunnen we de boeken openslaan. En dan? We bouwen en breken, klimmen en dalen, maken ruimte voor onszelf en voor anderen. Met vallen en opstaan gaan we vooruit, van generatie op generatie. Zonder te weten waar het eindigt.

De mensheid is slechts een triljoenste deel van de speldenknop aarde. Wellicht is een mens daardoor constant op zoek naar bevestiging, comfort en vrijheid. Zelfs als daarmee de vrijheid van een ander wordt beknot. Over dit raadsel dat mens heet, maakt dansgezelschap de Stilte een avontuurlijk spel van licht en ruimte. Een beleving waarin jong en oud de ruimte krijgt om er een eigen wereld in te ontdekken. Met een hoofdrol voor de op maat gemaakte muziek van Paul van Kemenade en Stevko Busch, de belichting van Uri Rapaport en de sprankelende choreografie van Jack Timmermans, waarin de dansers je meevoeren.

Trailer

Over De Stilte

De Stilte is een uniek gezelschap binnen het Nederlandse jeugdtheater, niet in de minste plaats om de voorstellingen van een tot de verbeelding sprekende danstaal en eenvoud. Ook is De Stilte het meest internationale dansgezelschap. Zoals kinderen de wereld ontdekken, zo speelt het gezelschap met dans én verovert het gaandeweg de hele wereld. www.destilte.nl

In de pers

”Zelden gaan abstractie en symboliek, ernst en humor zo mooi samen als in Mankind van Jack Timmermans, artistiek leider bij De Stilte. De groep maakt nu bijna 25 jaar dans voor kinderen en vliegt de hele wereld over. Deze choreografie verdient meer podia en publiek in Nederland” ★★★★ de Volkskrant

‘’Hebben kinderen een steeds kortere concentratieboog? Niet bij De Stilte. Muisstil keken de jonge bezoekers zondag naar de nieuwe voorstelling Mankind 6+” NRC