Staat van het Onderwijs: tien dezelfde appeltaarten?

19 april 2017

Als tien mensen met hetzelfde recept een appeltaart proberen te bakken, krijg je niet tien keer exact dezelfde taart als resultaat. Logisch, want elke bakker brengt zijn eigen ervaring en inzichten mee. Als je tien kinderen naar een basisschool stuurt, komen ze er na acht jaar niet met hetzelfde resultaat uit. Ook dat is logisch, want een kind is nu eenmaal geen fabrieksproduct, maar een mens met een uniek leven en omgeving. De Inspectie van het Onderwijs echter schrijft daar in de nieuwe Staat van het Onderwijs iets opmerkelijks over. Adrie Groot, bestuurder van de Stichting Flore, vertelt over appeltaarten en eindproducten.

Een van de belangrijkste bevindingen in de Staat van het Onderwijs is volgens de Inspectie van het onderwijs, dat er te grote verschillen tussen scholen zijn. Als voorbeeld wordt ingezoomd op twee buurmeisjes, allebei even slim en vaardig en met ouders met dezelfde opleiding. Het ene meisje gaat naar de basisschool aan deze kant van de straat terwijl de buren kozen voor de school aan de overkant. Allebei buurtscholen met dezelfde soort leerlingen. En toch gaat na acht jaar het ene buurmeisje naar het VMBO en de ander naar de HAVO. De conclusie van de Inspectie is dat je zou mogen verwachten dat kinderen de schoolloopbaan krijgen aangeboden die het best past bij hun talenten en interesses. Een zeer opmerkelijke conclusie.

Als voorbeeld moest ik even denken aan de appeltaart. Stel dat je tien inspecteurs het recept geef van grootmoeders appeltaart en ze vraag om thuis een appeltaart te bakken. En vervolgens op kantoor samen proeven en opeten. In ieder geval kan je wel constateren dat ze hem bruin bakken, maar verder zullen er verschillen zijn.

Scholen zijn geen fabrieken. Stop de kinderen er in, gooi er wat bloem, suiker en andere ingredienten bij, en dan komt er hetzelfde uit.

• Vanuit dit perspectief ga je totaal voorbij aan het individuele kind, de eigen inzichten, verlangens, behoefte.


• Vanuit dit perspectief degradeer je leerkrachten tot OPM-ers: OnderwijsProductieMedewerkers die elke dag exact dezelfde ingrediënten moeten toevoegen voor een voorspelbaar resultaat.


• Vanuit dit perspectief zie je het kind niet als uniek, een human being, die vanuit eigen regie vorm en inhoud geeft aan haar of zijn mens-zijn.


• Vanuit dit perspectief ga je compleet voorbij aan de invloed van de omgeving. Van andere kinderen in de klas, de leerkrachten, de fysieke omgeving.


• Vanuit dit perspectief degradeer je kinderen, opnieuw, tot een normatief product (slim en vaardig), met de suggestie dat je mogelijk op grond van objectieve criteria kan stellen dat 2 meisjes 'gelijk' zijn in slim en vaardig.

Het pleidooi van de Inspectie van het Onderwijs in april 2016 om meer aandacht voor de kansen ongelijkheid in het onderwijs raakte mij diep. Ik vind het ook een uitdaging om elk kind maximaal kansen te geven op ontplooiing. Het is de belangrijke taak van het onderwijs om een rijk leef- en leerklimaat te realiseren waarbij elk kind die maximale kansen krijgt en kan benutten.

Erkenning van verschillen is daarbij een eerste vereiste. En de positieve kracht ontdekken van die verschillen is belangrijk. Juist het respectvol omgaan met verschillen is de kern van onze samenleving. De suggestie dat elk kind daarbij exact dezelfde faciliteiten aangeboden moet worden doet geen recht aan verschillen tussen kinderen.

Daarmee vergroot je de kansenongelijkheid juist meer. Het ene kind heeft meer en andere faciliteiten nodig dan het ander. Het is belangrijk dat de professional in de school tijd en ruimte krijgt om het kind goed te leren kennen. En op basis van die kennis voor elk kind een optimaal leef- en leerklimaat te organiseren. En dat is voor elk kind anders. Kinderen kunnen zich binnen dat leef- en leerklimaat optimaal in relatie tot anderen ontwikkelen.

De kennis en ervaring in het onderwijs in Nederland is van hoog niveau, maar staat enorm onder druk. Niet alleen door het instrumenteel denken over leren (stop er dezelfde ingrediënten in dan kan je de uitkomst voorspellen) maar ook doordat de leerkrachten in het onderwijs gedwongen worden om meer tijd bezig te zijn met de ingrediënten dan met het geven van aandacht en liefde aan kinderen.

Het wordt tijd dat de politiek en de Inspectie van het Onderwijs daar nu eens aandacht voor hebben en de voorwaarden voor goed onderwijs eindelijk eens realiseren.

En voor alle duidelijkheid; Ik ben gek op appeltaart, maar ook op Limburgse vlaai. Eet smakelijk.

Adrie Groot is voorzitter van het College van bestuur van stichting Flore.