Scriptie: Leerlingen als leraar

13 januari 2020

Daniël Kolpa, student aan het Teachers College, schreef een bijzondere scriptie 'Leerlingen als leraar van hun eigen leren' die bekroond werd met de De Korczak Scriptieprijs 2019. In zijn onderzoek laat hij kinderen steeds hun eigen lesdoelen stellen, en dat leidt tot bijzondere resultaten. De school waar dit onderzoek plaats heeft gevonden is een nieuwe innovatieve school in Zwolle genaamd ‘onderwijsroute 10-14’. Conclusie uit het onderzoek: 'Durf leerlingen de ruimte te geven om zelf leeractiviteiten te ontwerpen en uit te voeren en je zal versteld staan over de prachtige ideeën die ze hebben.'

In Nederland wordt verwacht dat leerlingen op 12-jarige leeftijd al een keuze maken voor een middelbare school en niveau, dit terwijl dat in veel andere landen pas op 14-16-jarige leeftijd gebeurt (Van der Steeg, 2011). Deze knip is ontstaan in 1874 door het kinderwetje van Van Houten. De school waar dit onderzoek plaats zal vinden is een nieuwe innovatieve school gelegen in Zwolle genaamd ‘onderwijsroute 10-14’. De school is gestart in september 2017 en het leerlingaantal ligt op 138 leerlingen (23 oktober, 2018). Op 10-14 ontmoeten basis- en voorgezet onderwijs elkaar juist; dit omdat volgens het team van 10-14 de knip onnatuurlijk is. In het huidige onderwijssysteem bedenken docenten leeractiviteiten gekoppeld aan verschillende leerdoelen. Wanneer je dit omdraait en leerlingen zelf leeractiviteiten bedenken, creëer je een omgeving waarbij leerlingen het middelpunt zijn en actieve deelnemers zijn in hun eigen onderwijs (Quaglia, Corso, Fox & Dykes, 2017). Het doel van dit onderzoek is dan ook om het zelfregulerend leren van leerlingen te ontwikkelen door het ontwerpen van de leeractiviteiten niet meer (geheel) door de leerkracht uit te laten voeren. Hierbij zal de sturing ten opzichte van het leerproces van de leer- lingen afnemen aangezien de leerlingen zelf aan de hand van de opgestelde leerdoelen leeractiviteiten mogen ontwerpen en uitvoeren. Bovenstaande leidt tot de volgende onderzoeksvraag:

In welke mate draagt het betrekken van leerlingen (unit 1: groep 8) bij het ontwerpen van leeractiviteiten bij aan de ontwikkeling van zelfre- gulerend leren van deze leerlingen binnen het domein mens & natuur (thema’s macht & regels en materie, tijd & ruimte)?

Door middel van de CP-SRLI-vragenlijst (Vandevelde, Van Keer & Rosseel, 2013), is als eerste de huidige stand van zaken met betrekking tot het gebruik van zelfregulerende vaardigheden bekeken. Daarnaast is er door het afnemen van verschillende interviews gekeken naar hoe leerlingen eigenaarschap ervaren en welke door de leerkracht ingezette pedagogische/didactische interventies als ondersteunend ervaren worden door leerlingen ten aanzien van het bewerkstelligen van zelfregulerend leren. Uit de analyse van de vragenlijst blijkt dat leerlingen regelmatig gebruik maken van zelfregulerende vaardigheden. Hierbij valt op dat leerlingen veel doorzettingsvermogen hebben, hun taken voorafgaand analyseren en hun taken ook op het niveau van motivatie kunnen reguleren. Daarnaast blijkt uit de analyse dat leerlingen bijna nooit of enkel soms gebruik maken van leerstrategieën en hun werk enkel soms op het proces evalueren. Uit de analyse van de interviews blijkt dat leerlingen eigenaarschap ervaren in de ruimte die ze krijgen om hun eigen interesses te kunnen verwerken in hun zelf ontwerpen en uitgevoerde leeractiviteiten. Hierbij geven leerlingen aan dat ze hierdoor beter gaan presteren en ze zichzelf kunnen uitdagen. Daarnaast blijkt uit de interviews dat leerlingen verschillende interventies als ondersteunend ervaren ten aanzien van het bewerkstelligen van zelfre- gulerend leren. Hieruit blijkt dat leerlingen voornamelijk de gecreëerde ruimte en het krijgen van feedback op zowel taak- als procesniveau als ondersteunend ervaren.

Uit dit onderzoek is gebleken dat als leerlingen zelf leeractiviteiten ontwerpen en uitvoeren leerlingen werken aan zelfregulerende vaar- digheden die eerder enkel soms tot weinig inzet werden. Zo maken leerlingen tijdens het zelf ontwerpen en uitvoeren van leeractiviteiten gebruik van: doel en taak analyse (Butler & Cartier, 2004), plan vaardigheden (Desoete, 2008), monitoringsvaardigheden (Vandevelde, Van Keer & Rosseel, 2013), zelfevaluatie op proces (Desoete, 2008) en leerstrategieën (Weinstein et al., 2000).

De resultaten van dit onderzoek tonen het belang aan voor basisscholen om: duidelijke leerdoelen op verschillende niveaus te beschrijven, leerlingen te stimuleren om hun plan op te schrijven en achteraf hierop te reflecteren, tijdige feedback te geven, maar voornamelijk de ruimte durven te geven aan leerlingen om zelf leeractiviteiten te ontwerpen en uit te voeren.

Bekijk hier de hele scriptie in PDF format.