Ruzie tussen Freek (8) en Jette (5). En dan: ‘Wat een ontknoping. De hitte is eraf. Ze gaat haar grote broer achterna.’

27 juli 2020

Eefke Eijgenstein leert met kinderen mee op MakED, een kleinschalige, vernieuwende basisschool in Leiden. In de serie Samenspraak wordt het gesprek letterlijk weergeven, mede dankzij het opname-apparaatje dat altijd in de buurt is. De ruzie tussen Freek (8) en Jette (5) vraagt een diep vertrouwen in het oplossingsvermogen van kinderen zelf. Eefke herhaalt, erkent, verdraagt de ongemakkelijke stiltes, maar blijft erbij. En dan ineens: ‘Wat een ontknoping. De hitte is eraf. Jette gaat haar grote broer achterna.’

'Er zijn er twee die ruzie hebben,' roept Remko (7 jaar) hard, en ik loop achter hem aan naar de speelkamer. Ik zie opgehangen doeken aan knijpers waaruit armen en benen naar alle kanten tegen de wanden slaan. Ik hoor gegrom en pijnlijke geluiden.
'Jette en Freek!' roep ik nogal hard, omdat ik schrik.
Ik kijk onder de doeken en ze stoppen gelukkig met vechten en gaan beteuterd zitten.
Freek, als een rots in de hut met zijn armen over elkaar. En Jette, huilend half ernaast, met bange ogen en haar haar door de war. Freek is acht en zijn zus Jette is net 5. Het is hun eerste officiële dag op school. Dit is een mooie kans om deze nieuwe kinderen te leren kennen, schiet het door mijn hoofd.

'Jeetje, wat is hier aan de hand?' vraag ik aangedaan.
'Freek zit in de hut en ik wil dat niet!' gilt Jette.
Ik herhaal haar woorden: 'Jij wilt niet dat Freek in de hut zit.’
'Nee, het was onze hut!' schreeuwt ze.
'Het was jullie hut,’ erken ik haar ongenoegen.
'Ja!' zegt ze boos.

Ondertussen roept Freek dat hij nu in deze hut zit en dat zij naar een andere hut moet, bij de blauwe bank.
'Oke, jij zit nu in deze hut, en je wilt dat Jette naar een andere hut gaat,’ zeg ik, liggend op mijn buik met mijn hoofd tussen de lappen.
'Ja! Bij de blauwe bank!' en hij wijst naar de gang.
'Bij de blauwe bank,' herhaal ik weer.
'Ja, dan kan ik hier rustig zitten met Remko!'

Remko en Daniëlle (7 jaar) komen inderdaad net kijken hoe het met de ruzie staat. In een reguliere klas was het als juf heel onhandig als andere kinderen er zich mee gingen 'bemoeien', want ‘dan werd het alleen maar erger en ingewikkelder’.
Nu heb ik al vaak ervaren dat andere kinderen erbij meestal juist helpend is. Vaak door hun frisse kijk, of meer informatie over de voorgeschiedenis van het voorval of een onverwachte wending. Eigenlijk ook door hun wens om weer harmonie te krijgen. Dus nu denk ik: Aha, de redding.

Ik heb al vaak ervaren dat andere kinderen erbij, meestal juist helpend is. Vaak door hun frisse kijk, of meer informatie over de voorgeschiedenis of door een onverwachte wending. Eigenlijk ook door hun wens om weer harmonie te krijgen.''

Daniëlle die de ernst van deze situatie inziet, tikt mij op mijn schouder en vraagt: 'Heb je hulp nodig?'
Oh, mijn god! We hebben laatst tijdens de workshop conflictbemiddeling geoefend hoe we elkaar als begeleiders kunnen helpen tijdens een conflict. Want eigenlijk 'vind' je dat je het als begeleider alleen moet kunnen oplossen. Maar dat kost best veel energie en is niet echt leuk.
En nu vraagt zij dit...
'Ja graag, ik kan wel hulp gebruiken,' vertel ik haar, genietend in mijn vuistje. Daniëlle loopt weg om een begeleider te halen.

Ondertussen zijn de twee schoorvoetend uit de hut gekomen. Jette snikt nog een beetje en Freek kijkt boos en blijft bij zijn standpunt dat zijn zus weg moet.
Er is in ieder geval fysieke veiligheid, ze raken elkaar niet meer aan omdat ik tussen hen in zit, en ik probeer steeds meer emotionele veiligheid te laten ontstaan.

Ik pak door. 'Deze hut is dus door anderen gemaakt, en jij had gevraagd of je de hut mocht hebben en toen zeiden ze ja. En nu willen ze dat niet meer. En dat vind je verwarrend.'
'Ja,' zegt Freek.
'Dus je bent eigenlijk teleurgesteld, of wat voel je…?'
Freek knikt voorzichtig.
'Niet helemaal, maar wel ongeveer hè?'
Ik probeer zijn gevoel te benoemen, maar dat is nog niet makkelijk. En ik laat ook mijn zoeken zien naar wat hij zou kunnen voelen.
'Ik wil er alleen in,’ verduidelijkt hij.
'Oh, jij wil er alleen in. Nu begrijp ik het.'
'Maar ik wil juist níet dat hij erin gaat,’ werpt Jette weer tegen.
 'Dus jij vindt het oneerlijk dat hij in jullie hut is gegaan.'
'JA!’
'Dus, jullie willen allebei in deze hut, maar ieder apart,' vat ik hun probleem samen.
Ze knikken beiden met hun hoofd, ietwat verslagen, misschien beseffende dat dit onmogelijk is.
'Jongens, wat nu? Wat een probleem. Hoe moeten we dit nou oplossen,’ zeg ik serieus en met veel medeleven voor de zaak.

Een diepe zucht. Van alle twee. Dus ik zucht mee.
En dan blijf ik wachten. Vertrouwen en wachten. Vertrouwen op dat kinderen altijd liever spelen dan ruziemaken. Op hun creativiteit, op hun oplossend vermogen.

Vertrouwen en wachten. Vertrouwen op dat kinderen altijd liever spelen dan ruziemaken. Op hun creativiteit, op hun oplossend vermogen.''

Freek komt met een idee.
'Als ik nou in de hut ga, kan Jette het huis bewaken.'
'Neee, dat wil ik niet!' piept zijn zus.
'Luister Jette, dit is zij́n plan,’ zeg ik tegen Jette. “Wat heb jij voor een plan?'
'Nou dat Freek in dat grote huis gaat en ik in dit huis', zegt Jette.
'Nee', zegt Freek, 'ik heb nu allebei de hutten.'
'Wacht even Freek’ en ik leg mijn hand op zijn knie. 'Dit is háár plan. Straks ben jij weer aan de beurt en dan kunnen we kijken of we bij elkaar kunnen komen. Ok?'
'Ok.'
Volgens mij heeft hij door dat er naar hem geluisterd wordt en dat ze om beurten kunnen vertellen.
'Dus Jette, jij wilt dat hij in dát huis gaat, en dat jij in dít huis kan. Dat zou jij het liefste willen.'
'Ja, dat wil ik,’ zegt Jette, terwijl ze me verwachtingsvol aankijkt, alsof ik haar broer uit de hut ga zetten.

'Wat heb jij nog voor ideeën of aanvullingen, Freek?'

'Nou, dat plan van Jette is geen goed plan, want ik heb alle twee de huizen, want ik had het gevraagd en ze zeiden ja.'
'Ok, haar plan wil jij liever ombuigen zo dat jij allebei de huizen hebt,' verwoord ik zijn wens positief.
'Ja, want ik had het gevraagd.'
'Jij wil dus graag allebei de huizen, want je had het gevraagd.'
'JA.' En hij knikt heftig met zijn hoofd. Ik krijg weer een grote JA, dus dat is een punt voor mij, prijs ik mezelf gelukkig.
'Maar dat vind ik weer niet leuk!' zegt Jette met haar piepstemmetje.
Ojee, het is nog niet rond, denk ik dan.

Hoe moeilijk het ook is, ik heb niet gezegd dat het oneerlijk is om twee hutten voor jezelf te hebben, en de ander niets. Ook heb ik niet het idee geopperd dat ieder toch in een eigen huis kan gaan zitten, dat is toch logisch, waar zeuren jullie over, of wat ook. De oplossing lijkt toch zo nabij...
Helaas zou dat mijn oplossing zijn, en niet die van hun.

Helaas zou dat mijn oplossing zijn, en niet die van hun. Ik laat het weer even zo en verdraag de ongemakkelijke stilte.''

Ik laat het weer even zo en verdraag de ongemakkelijke stilte.
Dan zegt Freek plotseling: 'En volgens mij zijn Remko en de andere kinderen al weer wat anders gaan doen' en hij kijkt naar de gang.
Ik moet erg lachen. Opgelucht herhaal ik weer zijn woorden om ze kracht bij te zetten. Humor is meestal dé geniale wending. Freek komt ermee. Ook bij Jette komt er een klein glimlachje. We lachen nu alle drie.
Het lijkt alsof ze nu beseffen waar ze inzitten en relativeren hun misverstand een beetje.
'Ik ga daar even kijken’ en Freek staat op.
'Jij gaat daar even kijken. Is goed.'
'Ik ga daar ook even kijken,’ zegt Jette.
'Jij gaat ook even kijken. Dat is goed.'

Wat een ontknoping.
De hitte is eraf. Ze voelen zich gehoord.
Jette gaat haar grote broer achterna.
Wat maakt het eigenlijk nog uit, die hutten.
Verderop zijn de andere kinderen.
Daar is spelen!

Tja, ook ik zat in de rats. Gelukkig hebben ze kunnen zeggen wat hun dwars zat, wat ze wilden en samen kwamen we dichter bij hun oplossing.
Het was niet makkelijk om te volharden in actief luisteren, om niet te oordelen, maar te benoemen.

Ik ga nog even kijken, en daar zie ik ze zitten met de andere kinderen om de tafel in de woonkamer, als broer en zus naast elkaar een moeilijk spel te spelen.

Dank je wel, Jette en Freek.
Jullie zijn aangenomen ;-)

Met dank aan Remko, Freek, Jette en Danielle,
en trouwens iedereen van MakED.

Eefke Eijgenstein is onderwijsvernieuwer, schoolmaker van nature en kindertherapeute. Ze is mede-oprichtster van Iederwijs in 2002 en in 2018 zette ze met collega's een school op in Leiden: MakED. Make Education faciliteert intrinsiek motiverend onderwijs. Ook werkt Eefke als kindertherapeute vanuit haar eigen bedrijf GezinsGeluk.

3-6-'19