Proefschrift Jeroen van Waveren: Wat is de betekenis van subjectificatie bij burgerschapsonderwijs in het primair onderwijs?

13 maart 2020

Burgerschapsonderwijs en de leerkracht binnen het speelveld van pedagogiek en politiek. Dat is de titel van het proefschrift van Jeroen van Waveren, dat hij onder supervisie van onder meer Gert Biesta aan de Universiteit voor Humanistiek realiseerde en begin februari verdedigde. Een van de vragen waartoe zijn onderzoek leidde, was: Wat zou de betekenis kunnen zijn van de concepten van 'subjectificatie' en van 'agonisme' in de praktijk van het burgerschapsonderwijs?

In deze studie wordt in gegaan op de pedagogische en politieke dimensie van burgerschap en wordt er gesteld dat beide dimensies binnen het huidige onderwijsbeleid in het Nederlandse primair onderwijs een zeer specifieke en beperkte invulling krijgen. Vanuit de literatuur zijn er vervolgens twee concepten aangedragen die op een andere manier invulling geven aan beide dimensies. Voor de pedagogische dimensie ging het om het concept subjectificatie en voor de politieke dimensie het concept agonisme. Gezien de belangrijke rol van leerkrachten binnen burgerschapsonderwijs, wat onder andere benadrukt wordt in verschillende onderzoeksrapporten, richt de studie zich op een verdere verkenning en uitwerking van beide concepten om vervolgens te onderzoeken wat de betekenis en de potentie van beide concepten is voor het denken en handelen van leerkrachten binnen de context van het Nederlandse primair onderwijs.

De inzichten uit deze studie laten zien dat de concepten op zichzelf niet direct betekenis krijgen voor het denken en handelen van de leerkrachten. Wel wordt de thematiek die in beide concepten besloten ligt, herkend door de leerkrachten. Zo ervaren de leerkrachten een spanning tussen socialiseren van de leerlingen enerzijds en de vrijheid van de leerlingen anderzijds.

Wat de studie met name laat zien is de complexiteit van het domein van burgerschapsonderwijs voor leerkrachten in het primair onderwijs. Het ongrijpbare karakter en de beperkte tijd die leerkrachten ervaren maken het tot een ingewikkeld onderwijsdomein, waarbij leerkrachten zich continu dienen te verhouden tot ingewikkelde onvoorspelbare situaties waarin ze keuzes moeten maken en oordelen moeten vellen.

Het proefschrift is te downloaden op via deze link.

Hier vind je de samenvatting.
 

Neem voor meer informatie contact op met Jeroen ([email protected])

Jeroen van Waveren is werkzaam aan de Hogeschool iPabo. Hij is er docent Diversiteit en Kritisch burgerschap, Godsdienst/levensbeschouwing & Beroepsethiek. Daarnaast is hij o.a. programmaleider Opleiden in de school. Binnenkort volgt een podcast met Jeroen van Waveren, waarin hij in gesprek gaat met NIVOZ-collega Eveline Oostdijk.