Podcast met Bart Bleijerveld, over kunst en opleiden: ‘Een student zei laatst: jij bent eigenlijk het onderwijs aan het humaniseren.’

13 oktober 2020

‘Dat ongemak dat we als leraren delen met elkaar, hoe doen we dat eigenlijk? Hoe doen we dat als we geen antwoord hebben, als er in een situatie weer een ander laagje wordt aangeraakt, waarvan je denkt: Oh... hellup!’

Je kunt je abonneren op de NIVOZ-podcast via Spotify en Apple Podcasts. We hopen ongeveer tweewekelijks te blijven publiceren. Je krijgt dan bij elke publicatie automatisch een melding.

Het pleidooi voor het ongemak dat Bart Bleijerveld aan het einde van deze NIVOZ-podcast houdt, komt niet ‘vanuit het niets’ op tafel. Zijn verhaal over het docentschap en de ontwikkelingen bij ArtEZ, zijn aanwezigheid bij het Utrechtse wijkcultuurhuis het Wilde Westen en zijn rol als vader kent een rode draad. En dat is dat alles en iedereen er mag zijn.  Hoe ongemakkelijk of privé het soms ook is. ‘Mensen scheiden hun werelden. Ik ben professional, wijkbewoner en ik voed vier kinderen op. En dit is ook de plek waar ik mijn moeder verzorg. In ons werk hebben we het daar dus ook over. Dat neem je allemaal mee, dat mag en moet er zelfs zijn. Zeker als het gaat over kunst en cultuur.’

Lesgeven en kunst gaan over zingeving en betekenisgeving, zo vertelt Bleijerveld wat hem betreft. En dat is zó persoonlijk. ‘Dus als je daar ook zelf les in wilt geven, dan gaat het erom dat je een vonkje wat jij hebt, laat zien aan iemand anders, overdraagt, of in elk geval beschikbaar stelt.’ Want Mensen leren van mensen, zo stond er al eens boven een essay dat hij in 1997 schreef. Elementen en inzichten schijnen nog steeds door zijn lespraktijk heen. Hij spreekt over Roland Barthes en De dood van de auteur - over lesgeven in het hier en nu en raakt bevlogen over wat hij bij studenten ziet gebeuren. ‘Ze schakelen binnen no time van een soort puberale havo-leerling naar een volwassen hbo-student die gewoon op een professionele manier kijkt naar een situatie. Ja, daar mogen ze me middenin de nacht voor wakker maken.’

Dus als je daar ook zelf les in wilt geven, in kunst, dan gaat het erom dat je een vonkje wat jij hebt, laat zien aan iemand anders, overdraagt, of in elk geval beschikbaar stelt.''

Vertrouwen is de basis van zijn onderwijswerk en dat sluipt ook steeds nadrukkelijker in de opleiding en het samenwerken op de Arnhems hogeschool voor de kunsten. Vooral de laatste vier jaar. ‘De opleiding tot docent theater gaat heel erg over de onderzoekende houding van de student, maar die kunnen we alleen maar voeden als we zelf onderzoekende houding zijn. Eigenlijk de hele community. Daarin heb ook ik een persoonlijk traject. Sinds mijn afstudeeressay – bijna 25 jaar terug - ben ik eigenlijk met hetzelfde bezig. Een student zei laatst: jij bent eigenlijk het onderwijs aan het humaniseren. Wauw, dacht ik gelijk, dat moet ik op mijn LinkedIn zetten.’

De opleiding bij ArtEZ gaat heel erg over de onderzoekende houding van de student, maar die kunnen we alleen maar voeden als we zelf onderzoekende houding zijn.''

In deze podcast valt een aantal keren het woord spelen, de energie waar hij het meest in ontdekt, waarmee hij ook heel veel in beweging krijgt. En langzaam komt ook  een begrip als embodiment om de hoek, het belichamen of bewonen van jezelf als docent in de lessituatie. Met studenten onderzocht hij dit alles-of-niets gebied al eens, in de module ex-Nihilo. ‘De eindpresentatie was een bijeenkomst: het was geen les, geen voorstelling of tentoonstelling, geen audiobeleving. Maar het was het allemaal, een grote verbonden ervaring, op alle lagen input en waanzinnig vormgegeven.’

Het was een voorproefje, zo blijkt nu. Bij ArtEZ wordt inmiddels academie breed gesproken over de not yet, een staat van zijn met dat wat in wording is. ‘We hebben het dan van een oefenruimte, een rehearsel space. Maar ook in het werk in de wereld wat ze gaan doen, als Artist educator zoals we de opleiding gaan noemen. Dat organiseren en belichamen. Kijk, bij ArtEZ dragen we het citaat van Samuel Beckett: Fail again, fail better. Maar als je dat echt leeft, moet je dat als organisatie ook doen, anders is het gelul. En dat zijn we nu in de opleiding aan het proberen. Dat is echt waanzinnig.’

Opname en redactie: Rob van der Poel.