Kinderen zijn het vallen verleerd

18 december 2017

Kinderen moeten tegenwoordig gelukkig zijn. Dat is het voornaamste doel van veel ouders in de opvoeding. Als gevolg daarvan houden ze hun kroost zoveel mogelijk in de gaten om te voorkomen dat ze zich bezeren. Ouders moeten daarentegen moeilijkheden begeleiden, niet vermijden. En als kinderen iets niet durven, doen ze het ook niet. Kinderen krijgen een verstoord zelfbeeld volgens ontwikkelingspsycholoog Steven Pont, als ze ook geestelijk geen blauwe plekken oplopen.

Volgens ontwikkelingspsycholoog Steven Pont kan het overbeschermen van kinderen nadelige effecten hebben. Kinderen leren juist van minder goede ervaringen in het leven. Je kind te veel willen behoeden voor tegenslagen werkt soms averechts. De overbescherming begint al van jongs af aan en neemt volgens Pont steeds extremere vormen aan: kniebeschermers voor baby's, zodat de baby de knieën niet bezeert bij het kruipen! Maar het is juist goed te ervaren dat het pijnlijk is om over een drempel te schuiven, want dan zal het kind leren dat het zijn beentje een beetje op moet tillen.

Onderzoek onder pedagogische medewerkers van kinderdagverblijven leert, dat 20% van de ouders een zogenaamde 'hyperouder' is. Zo vond een ouder het een taak van de leidster haar zoontje, dat ruzie had met een ander kind, te beschermen. Onnodig, want het is juist goed dat kinderen een keer ruzie hebben. Zo leren ze sociale vaardigheden.

Kinderen zijn het vallen verleerd

Ouders zijn bang voor elk schrammetje of bultje en verlangen dat het kind ongeschonden de dag doorkomt. Ook hier geldt weer dat ze de ervaring van het zich bezeren moeten opdoen om ervan te leren. Toch is het al zover, blijkt uit Ponts onderzoek, dat kinderdagverblijven en de naschoolse opvang er steeds meer op gericht zijn 'gevaarlijke' activiteiten zoals klimmen en stoeien te vermijden. Hierdoor nemen kinderen veel minder risico's en worden ze zelfs motorisch minder vaardig, omdat ze de kans niet krijgen op een natuurlijke manier te leren vallen en opstaan. Gevolg is dat er onlangs gepleit werd om basisschoolleerlingen tijdens de gymles speciale valles te geven!

Absurd, vindt Pont. Door mijn jarenlange ervaring in het basisonderwijs ben ik het met hem eens. Dat kinderen af en toe met een schram of en bult thuiskomen hoort nou eenmaal bij het opgroeien. Kinderen leren zelfstandigheid en geestelijke en lichamelijke weerstand op te bouwen door allerlei ervaringen, ook vervelende.

Faalangstige kinderen kweken

Kinderen leren niets van instructies en volwassenen die steeds ingrijpen. Ouders moeten zich daarom elke keer afvragen: is de _situatie waarin mijn kind zich bevindt gevaarlijk en heeft de omgeving er last van? Als beide vragen met 'nee' kunnen worden beantwoord, laat het dan gewoon gebeuren. Teveel ingrijpen door ouders of andere volwassenen zorgt er voor dat kinderen met weinig negatieve ervaringen nooit met zichzelf geconfronteerd worden. Ze krijgen juist het gevoel dat er weinig vertrouwen in hen is als ze iets willen ondernemen, want er wordt elke keer ingegrepen. In de VS hoor je zelfs al de term baby-burn-out, waarbij kinderen stoppen met hun ondernemingsdrang omdat ouders voortdurend ingrijpen en elk initiatief verbeterd wordt.

Als oppasopa en -oma voeden wij onze 3-jarige kleindochter op dezelfde manier op als haar ouders, onze dochter en haar man. Als ze een schram heeft, omdat ze weer eens door één van hun katten is gekrabd na die uitgedaagd te hebben, laat ze die met trots zien. Laatst ging ik met haar op de fiets (zij op haar kinderfietsje) helemaal naar de kinderboerderij. Op de terugweg huilde ze door de koude tegenwind, maar ze kwam wel fietsend thuis! Chapeau! Flinke meid! Na thuiskomst en een beker warme chocolademelk vertelde ze enthousiast aan oma dat ze de kippen mocht voeren. De 'barre' terugtocht was ze snel weer vergeten.

Bergen speelgoed

Eén van de redenen waarom ouders zich tegenwoordig meer met hun kinderen bemoeien heeft te maken met het simpele feit dat gezinnen kleiner zijn. Nu gaat alle aandacht en geld naar gemiddeld twee kinderen. Vroeger ging je als kind de straat op, omdat er thuis niets te doen was en er door de grote gezinnen (ik kom zelf uit een gezin met vijf kinderen) erg druk was. Nu zien ouders allerlei gevaren op straat en in het verkeer. Toch is het aantal verkeerslachtoffers gehalveerd vergeleken met vroeger. In plaats van buiten ervaringen opdoen, voor zover dat niet leidt tot overlast, zijn kinderen veel meer thuis. Veel kinderen worden in de watten gelegd met enorme hoeveelheden speelgoed.

Volgens Steven Pont gaat het niet zozeer om de hoeveelheid speelgoed, maar vooral om het soort. Pedagogisch verantwoord speelgoed is speelgoed waarbij er een activiteit van de kinderen wordt gevraagd, het liefst ook sociaal, m.a.w. samen met andere kinderen.

Kinderen zonder krassen op hun ziel

Volgens Pont is er nog een belangrijke reden voor het verschijnsel hyperouder. Stel, je bent een leuke echtgenote, een gezellige vriendin en een plezierige buurvrouw, maar een slechte moeder, dan zegt vooral die laatste rol iets over jou als persoon. Je rol als ouder is dus een spiegel van wie je bent als mens. Dus als jouw kinderen succesvol en leuk zijn, dan straalt dat op jouw als ouder af. Daarom wordt er zo op gelet dat het kind het goed heeft. Een steeds grotere groep ouders zien elk afwijkend vlekje meteen als een probleem. Met veel kinderen gaat het goed, maar een groeiende groep krijgt een verstoord zelfbeeld, doordat ze door het 'hyperouderschap' geen geestelijke blauwe plekken oplopen.

Hun ouders maken de fout zich niet in te zetten voor het begeleiden bij de moeilijkheden in het leven, maar vooral op het vermijden hiervan.

Het gevolg kan zijn dat deze kinderen later bij elke tegenslag de handdoek in de ring gooien, waardoor hyperouders uiteindelijk kweken wat ze het meest vrezen: kinderen die het in hun volwassen jaren, als ze op eigen benen staan, moeilijk hebben. Je kunt, volgens Steven Pont, kinderen niet overal tegen beschermen. Niet elk gevaar hoeft zich te vertalen in angst. De taak van ouders is om kinderen te leren om te gaan met risico's.

Kim van Haeften is leerkracht op basisschool de Torenuil in IJsselstein.