Onterecht beschuldigd van kindermisbruik

1 december 2021

“Zouden ze het weten?”  is een indringende documentaire over de impact van een onterechte beschuldiging van kindermisbruik. Het overkwam juf Magalie, een betrokken en bevlogen onderwijscollega. Kim Faber filmde haar op een zodanige manier dat je wel in haar hoofd móet kruipen, en reflecteert op het thema onterechte beschuldigingen in een gesprek met hetkind-redacteur Rikie van Blijswijk. ‘Onterechte beschuldigingen door ouders en/of leerlingen hangen als een zwaard van Damocles boven de hoofden van veel leraren. Maak als collega’s een protocol hoe ermee om te gaan voor als zoiets gebeurt met jou of met een collega van je.’

Kim Faber is documentairemaker. Sinds de afronding van haar opleiding in   2014 maakt zij zowel voor kinderen (ZAPP) als voor volwassenen documentaires over (meestal) maatschappelijke thema’s die haar verwonderen en boos maken.

Bijvoorbeeld over de zelfeuthanasie van een psychiatrisch patiënt of over de ziekte vitiligo en de zelfacceptatie daarvan.

Ze wil mensen aan het denken zetten en filmt vanuit een ander perspectief dan het gebruikelijke. Ze wil (h)erkenning voor de problemen en ook troost bieden aan hen die het overkomt. Voor kinderen maakt ze subtielere programma’s.

Impact van snel oordelen en beschuldigen
Voor Kim is het lastig te weten te komen wat haar documentaire doet met kijkers. Soms ontvangt ze een e-mail van een kijker en via social media krijgt ze ook wat mee daarover. Dat vindt ze prettig.

Helaas worden juist op die social media mensen regelmatig op basis van een (nieuws)bericht schuldig verklaard aan iets. Dat snel veroordelen en beschuldigen grijpt Kim aan, want ‘je bent in ons rechtssysteem onschuldig tot het tegendeel bewezen is’, maar vaak doet de publieke opinie dat al. Ook wordt volgens haar onzorgvuldig omgegaan in de media met de schuld/onschuldvraag. Ze haalt het voorbeeld aan van een leraar die in een lokale krant schuldig wordt bevonden aan een seksueel misdrijf. Later blijkt dat de man niets heeft gedaan, maar ‘daar wordt dan geen aandacht meer aan geschonken, waardoor dat levenslang blijft kleven aan deze leraar.’

Niemand wil voor de camera
Haar vraagtekens en kwaadheid over onterechte beschuldigingen en oordelen en stilstaan bij wat het met de betreffende mensen doet, wil ze kwijt in een documentaire. Ze start een (uiteindelijk lange) zoektocht naar mensen die onterecht beschuldigd zijn én daarover willen praten voor de camera.

Daarin ontmoet ze vijftien mensen, van wie er twee niet in het onderwijs werkzaam zijn. Het is vanaf dat moment voor haar duidelijk dat deze docu over mensen in het onderwijs moet gaan.

Maar het stempel – dader - blijft overeind, waardoor het voor betrokkenen een groot persoonlijk drama blijft

‘De meeste van deze zaken komen niet voor de rechter, omdat de aanklachten worden ingetrokken of een aangifte niet wordt doorgezet. Maar het stempel – dader - blijft overeind, waardoor het voor betrokkenen een groot persoonlijk drama blijft.’

Uiteindelijk blijkt dat niemand mee durft te werken aan de documentaire, met als reden ‘dat mensen al snel denken: waar rook is, is vuur’. Kim: ‘Dat vind ik zo schokkend, want dat betekent dat iemand er nooit meer vanaf komt.’

Magalie wil haar verhaal wel laten horen
Haar geduld wordt danig op de proef gesteld en in een laatste poging iemand bereid te vinden ‘gooit Kim het internet omver’. Dan vindt ze een klein stukje van een verhaal van een vrouw in België, die onterecht is beschuldigd van kindermisbruik. Ze stuurt haar een bericht op Facebook en wacht af, want ‘deze vrouw heeft alle recht om dat te negeren.’

Achteraf kwam dit bericht precies op het goede moment terecht bij Magalie, die toen overwoog om terug te keren in het onderwijs. Magalie wil wel praten over wat haar is overkomen, omdat ze het belangrijk vindt dat er aandacht komt voor het feit dat ze onschuldig en vrijgesproken is.

De beide vrouwen leren elkaar en elkaars verhaal kennen zes jaar na de eerste beschuldiging. Het filmen start als Magalie al begonnen is in haar nieuwe klas. Vooral het eerste halfjaar is daarin moeilijk voor haar. Ze heeft lastige momenten en is bang om oudergesprekken te voeren. De beschuldigende woorden aan haar adres zijn immers door ouders in de monden van kinderen gelegd.

Hoe pak je de draad weer op nadat je leven kapot is gemaakt? Hoe overwin je je eigen demonen?

De film
Wat doe je als je als juf onterecht wordt beschuldigd van kindermisbruik? Kom je hier ooit nog overheen? Juf Magalie is onterecht beschuldigd van ernstig kindermisbruik, ze kreeg doodsbedreigingen en haar levenslange droom om kleuterjuf te zijn werd verwoest. Na zes jaar wil ze het toch opnieuw proberen. 'Zouden ze het weten' gaat over Magalie's eerste jaar terug voor de klas. Hoe pak je de draad weer op nadat je leven kapot is gemaakt? Hoe overwin je je eigen demonen?

Aangeklaagd
Magalie werd aangeklaagd door een groepje ouders voor seksueel misbruik van kinderen, vertelt Kim. Eén moeder nam het voortouw en anderen sloten zich bij haar aan. Toen het tot een rechtszaak kwam trok een aantal van deze ouders zich terug, maar een paar hielden de beschuldigingen vol. Magalie is nooit en nergens schuldig bevonden. Ze heeft slechts een symbolisch bedrag wegens smaad toegewezen gekregen. Ook heeft ze nooit excuses gekregen.

Veerkracht
Uiteindelijk, na een lang gevecht met zichzelf, moest Magalie stoppen met haar nieuwe onderwijsbaan. Ze zat té slecht in haar vel.

Langzaam maar zeker krabbelde ze op, mede dankzij de documentaire die Kim heeft gemaakt, heeft ze gezegd.  

Kim en Magalie hebben nog steeds contact met elkaar en het is ontroerend te horen dat het nu goed met haar gaat. Ze is zwanger en verwacht haar tweede kindje in januari 2022. Ze heeft weer een leuke baan, maar nu buiten het onderwijs.

‘Wij zijn even oud en ik kan mij niet voorstellen dat je zoiets dan al meemaakt’, zegt Kim. ‘De band is daardoor intens. Daarnaast was het een intensief project, ook voor mij. Het is voor mij een vanzelfsprekend contact.’

Bescherm elkaar in een protocol
‘Onterechte beschuldigingen door ouders en/of leerlingen hangen als een zwaard van Damocles boven de hoofden van veel leraren. Het maakt angstig en het is onvoorspelbaar. Wanneer overkomt het mij? Kan dit ook bij ons gebeuren?  Tegelijkertijd is het een onderwerp waarover zelden gesproken wordt en nauwelijks op wordt geanticipeerd’, weet Kim Faber nu. Het zwaard van Damocles is een heftige metafoor, erkent ze, maar is ook het argument om het aan te gaan.

‘Kijk vooral samen naar de documentaire, want het is een heftig verhaal en maakt het gesprek erover troostrijker. Maak als collega’s een protocol hoe ermee om te gaan ALS zoiets gebeurt met jou of met een collega van jou. Doe dat in een open gesprek op een moment dat er niets aan de hand is’, is haar advies.

‘Het kan immers zomaar ook op jouw school gebeuren dat iemand een beschuldiging uit en dat dat als een sneeuwbal verder rolt zonder dat het door iemand te stoppen is. Dan ontstaat een andere dynamiek, ook tussen collega’s en ook tussen ouders en team.’ Bij Magalie werden de beschuldigingen in eerste instantie niet serieus genomen. Het klonk als zoiets geks. ‘Uiteindelijk demonstreerden ouders voor de school tegen de aanwezigheid van Magalie en voelde zij zich helemaal alleen staan. De bescherming die je elkaar vooraf geeft door zo’n protocol te maken is dan onmisbaar’, aldus Kim Faber.

Bekijk de documentaire hier

Kim Faber (1990) behaalde in 2014 haar Bachelor of Design with Honours aan de HKU in de richting regie documentaire. Zij studeerde af met de documentaire Ik laat je gaan, een film over het zelfbeschikkingsrecht van psychiatrisch patiënten. In haar documentaires richt Kim zich op de mensen; de kleine verhalen van een of meerdere individuen die symbool staan voor een groter maatschappelijk onderwerp of probleem.