Natascha in relatie met Job: 'Laat jouw hek niet hun beperking worden'

28 juni 2015

In april 2013 stond Natascha Leffers  voor een volle theaterzaal in Driebergen het verhaal van Job voor te lezen. Het was een praktijkcase die zij inbracht op de Onderwijsavond met Charlotte Visch. Leffers - docente Nederlands op een mavo in Schiedam - trad voorbij haar kwetsbaarheid in de hoop dat zij volgende stappen kon zetten, voor zichzelf én vooral in relatie met dit specifieke kind. In deze column vertelt ze hoe het haar en Job  is vergaan. 'Laat mijn hek niet Job's beperking zijn.'



“Job en ik... het gaat gewoon niet goed. Hij ontkoppelt voortdurend en ik soms.

Job heeft dyslexie en kenmerken van autisme (maar niets vastgesteld). Job komt van speciaal basisonderwijs en zit nu bij mij op een reguliere MAVO.

Hij gaat voortdurend met zijn hakken in het zand als het om Nederlands gaat. Als ik dan hoor dat hij het bij andere vakken wel doet, dan ga ik toch twijfelen aan mezelf. Doe ik het wel goed? Het probleem is dat Job zichzelf aanpraat dat, omdát hij dyslectisch is, hij geen Nederlands kan. Hij wordt hierin versterkt door zijn moeder.

Als ik zit na te kijken, dan doe ik dat extra rustig om ervoor te zorgen dat Job het bij kan houden. Ik noem ook vaak bij zijn klas dat ik het belangrijk vindt dat iedereen het snapt. Job stopt gewoon halverwege een opdracht. Zomaar! Zijn hand gaat onder zijn hoofd, hij gaat hangen en is niet meer aanspreekbaar. Meer dan een ‘ja’, ‘nee’ en ‘kweenie’ komt er niet uit. Hij ontkoppelt zich van mij, sluit me buiten, verbreekt contact.

Ik heb ook aan moeder geprobeerd uit te leggen wat ik zie gebeuren, dat wat Job zichzelf aanpraat, maar ze wil er niets van weten. “Job heeft dyslexie en kan geen Nederlands en u overvraagt hem." Ik voel me ook een slechte docent als ik met Job werk!

Wat zou ik deze jongen graag biologieles geven (mijn eigen vak), gewoon om te ervaren dat hij het wel kan en doet. Wat zou ik graag de boodschap in zijn hoofd veranderen. Van: ik heb dyslexie, dus ik kan geen Nederlands. Naar: Sommige onderdelen van Nederlands zijn lastig, omdat ik dyslexie heb, maar op de leerdingen ga ik gewoon knallen.

Job en ik... ik wilde dat ik een film had van hem en mij tijdens de les Nederlands, zodat je zou kunnen zien wat er gebeurt, en misschien adviezen kunt geven. Ik weet het gewoon niet. Ik merk ook dat ik het lastig vind om los te laten. Job houd me bezig. Wat kan ik anders doen, beter doen om hem te helpen? Wil Job wel geholpen worden of vind hij deze rol wel prettig of is hij gewoon niet in staat het anders te doen? Maar ja, bij andere vakken (ook de talen) doet hij het wel! De Franse lidwoorden kan hij zonder problemen oplepelen! Waarom? Leerwerk! Hoe krijg ik hem zover, als hij zichzelf maar blijft bevestigen (met hulp van zijn moeder) dat hij het niet kan?!

Bij Job ben ik nog steeds, na een half jaar met hem te hebben gewerkt,  niet de docent die ik wil zijn. Tips?”

4 november 2013:

Charlotte Visch zei die bewust avond - na mijn verhaal - het volgende: “Als ik jou was zou ik tegen Job zeggen ‘Ik heb je gegevens naar een speciaal onderzoeksbureau in Amerika gestuurd, want ik vind het zo bijzonder dat het niet lukt. En wat blijkt… uit het onderzoek kwam naar voren dat jij het gewoon moet kunnen. Zullen wij eens laten zien dat ze gelijk hebben in Amerika en iedereen verbazen met goede resultaten?’”

Ik heb een aantal dagen nagedacht hoe ik het advies van Charlotte Visch zou kunnen toepassen. Ik weet namelijk dat wanneer je een aanpak kiest die niet bij je past, dat leerlingen dat voelen en dat je je echtheid verliest.

Uiteindelijk koos ik ervoor Job uit te dagen. Hem het gevoel te geven dat hij niet aan mij, maar aan zichzelf ging laten zien dat hij geen domme jongen is en dat hij goed kan leren. “Ik weet het niet hoor Job. De toets die eraan komt wordt wel erg lastig. Ik denk dat een voldoende halen een probleem gaat worden…”

Mijn tactiek pakte goed uit. Job bewees zichzelf dat leren werkt!

Tot aan de zomervakantie ben ik blijven proberen hem steeds op een andere manier uit te dagen zich te bewijzen. Om hem steeds te belonen met een compliment, wanneer hem weer een nieuwe uitdaging lukte. Complimenten die hij maar zelden trots in ontvangst nam. Job bleef de rest van het jaar boos, dwars en onzeker over zijn kunnen. Onze relatie bleef moeizaam en de band kwetsbaar en broos.

Nu zeven maanden later - Job zit inmiddels in klas 2 MAVO - ben ik niet meer zijn docent Nederlands, maar geef ik hem Biologie. Ik heb Job nog niet één keer gehoord over zijn dyslexie en hoe dat hem ervan weerhoud goed te kunnen werken in mijn les.

Geen weerstand meer, geen hakken in het zand, geen ‘ik kan dit niet’ en geen ontkoppeling. Job is lekker bezig met mijn vak. Hij maakt zijn opdrachten zonder problemen en haalt goede cijfers. Onze band is ook aan het veranderen… Job maakt meer contact met me. Máár ik ook met hem.

Ik merk dat Job vorig schooljaar onzekerheden in mij aanwakkerde en dat ik hem daardoor niet dichterbij liet komen.

Charlotte Visch sprak tijdens onze bijeenkomst van het traject Pedagogisch Tact - eerder die middag in besloten kring - over het ‘hekje’ dat iedereen om  zijn ‘tuin’ heeft staan, als beeldspraak voor je persoonlijke ruimte en de afstand die je neemt tot mensen.

“Waar sta je in je tuin, en wie laat je binnen door dat hek?”, vroeg ze. Nu realiseer ik me dat het ‘hekje’ tussen mij en Job dit jaar veel lager is. Ik leun vaker over de rand van dat hek om contact met hem te maken. En Job wil vaker over het hek heen mijn tuintje in, en ik vind het prima! Hij is welkom… dichterbij, want Job maakt mij niet meer onzeker.

Het binnenlaten van Job heeft al geleid tot een prachtig moment vorige week.

Aan het eind van de les bleef Job nog even plakken. “Mevrouw, mijn nieuwe docent Nederlands houdt veel minder rekening met mijn dyslexie dan u. Ik kreeg van u van die fijne kaartjes om me te helpen en mocht op de laptop. Kunt u niet een keer met haar praten?”

Ik was even met stomheid geslagen. Job, die míjn advies en hulp vraagt, om er vervolgens voor hem te zijn.

“Laat jouw hek niet hun beperking worden,” zei Charlotte Visch. Zo waar!

Natascha Leffers is lerares biologie en Nederlands op de MAVO Schravenlant XL in Schiedam.

De naam Job is verzonnen om privacy redenen.