'Meneer, Hamlet is dood'

26 oktober 2022

‘Een van de dingen waarvan wij ons misschien meer of opnieuw bewust zouden kunnen worden, is dat wij in school niet alleen leraar zijn, maar vooral ook mens. En dat wij als mens een tijd lang samen op mogen trekken met deze jonge mensen. Met al hun vragen en onzekerheden.’ Docent Nederlands Henk ter Haar heeft een meisje in de klas dat op een dag aangeeft dat het niet gaat. Haar hamster blijkt overleden. Dat inspireerde Henk tot het volgende blog.

‘Meneer?’

Ik schrik op van het scherm op mijn bureau. Ineens staat ze daar. Ze brengt een hand naar haar gezicht, strijkt een lok haar achter haar oor, kijkt wat van de vloer naar mij en kiest dan toch weer de voor de vloer. Ik wacht even tot ze weer opkijkt en gebaar dat ze binnen mag komen. Ze knikt zachtjes, glimlacht haar laatste tranen weg en neemt plaats op een van de stoelen aan de tafel in het midden van mijn kamer. Ik wacht nog even. Kijk naar haar. Ze schuifelt wat onrustig op haar stoel.

‘Hé joh, wat is er?’ Ze haalt diep adem, herpakt zich wat. ‘U vindt het vast superstom, maar het gaat niet vandaag meneer.’ Ze slikt. Lijkt zich te schamen. Ik wacht. Zij zoekt naar woorden. ‘Meneer, Hamlet is dood.’

Ik kijk naar haar en hoor ineens hoe stil in mijn kamer is. Vanuit het lokaal hiernaast klinkt de stem van een collega die aan een eerste klas iets over wiskunde uitlegt wat ik niet begrijp. Uit een ander lokaal klinkt vooral geroezemoes. Door mijn open raam klinkt buiten. ‘Hamlet?’, herhaal ik. Ze kijkt langzaam op. ‘Ja, Hamlet. Mijn hamster.’ Opgelucht haalden we adem in het onderwijs dit voorjaar. Corona zou nu toch wel gereduceerd zijn tot een griepje en we konden de draad weer proberen op te pakken samen met onze leerlingen.

Maar het eind van de coronacrisis gloorde nog maar net of donkere wolken pakten zich alweer samen. Een oorlog aan de grenzen van Europa beheerste het nieuws met alle bijbehorende gruwelijke verhalen en beelden. Het leek duidelijk: Ook hier moesten we binnen het onderwijs aandacht aan besteden. Want zo’n dreigende oorlog doet iets met kinderen. En als de kinderen zich zorgen maken, kunnen zij niet leren. Wat me opviel was de eensgezindheid over het feit dat je over zo’n oorlog met leerlingen in gesprek gaat. Haast meer nog dan bij de aanslagen op Charlie Hebdo leek dat evident. Lessenseries werden ontwikkeld, lesmateriaal kwam massaal online beschikbaar. En ik vind het heel mooi dat we de afgelopen jaren geleerd hebben om in deze situaties met elkaar te delen en van elkaar te leren.

Tegelijk roept het bij mij de vraag op of wij als volwassenen vanuit onze volwassen wereld voldoende rekening houden met de wereld van onze leerlingen. Wij schatten in dat de impact van een dreigende (kern)oorlog dichtbij voor kinderen veel impact heeft en dat wij hierover dus in gesprek moeten voordat we weer kunnen leren. En dat lijkt me ook juist. Juist en belangrijk. Tegelijk denk ik dat wij er vaak te weinig oog voor hebben hoezeer onze leerlingen ook kind, ook mens zijn.

En dat een klas van dertig leerlingen ook een klas is vol jonge mensen en hun dagelijkse grote en kleine oorlogen.

Dat er leerlingen zijn die ’s ochtends hun huis hebben verlaten zonder ontbijt. Of met een ruziënde vader en moeder. Met een zieke opa of oma. Of met een dode hamster. Voor het meisje aan mijn deur was de impact van haar dode hamster waarschijnlijk minstens zo groot als de dreigende oorlog voor ons als volwassenen.

Ik geloof dat wij van alles wat ons overkomt iets kunnen leren. Een van de dingen waarvan wij ons misschien meer of opnieuw bewust zouden kunnen worden, is dat wij in school niet alleen leraar zijn, maar vooral ook mens. En dat wij als mens een tijd lang samen op mogen trekken met deze jonge mensen. Met al hun vragen en onzekerheden. En dat dat ons ertoe uitnodigt om die leraar te zijn die zijn leerling ziet. Als mens en als leerling. Zodat zij mogen ervaren wat het is om als jong mens echt gezien en gekend te zijn.

Om vervolgens ook echt leerling te kunnen zijn.

Henk ter Haar is docent Nederlands en Teamleider havo bij Etty Hillesum Lyceum.