Meer onderwijstijd, een betere start voor de toekomst

1 mei 2019

Hoe zetten we het onderwijs in om kinderen écht gelijkere kansen te geven als hun vertrekpunt ongelijk is? Onderwijskundige Marjolein Ploegman denkt, dat ‘tijd’ hiervoor essentieel is. Zo essentieel, dat ze er de wet omtrent onderwijstijden voor overtreedt. Ze zette zelfstandig De School op, die zijn deuren opende in augustus 2008.

De wet schrijft voor, dat alle kinderen recht hebben op gelijke kansen op ontwikkeling. Volgens Marjolein is dit lastig te realiseren, omdat ieder kind een ander vertrekpunt heeft en toch iedereen hetzelfde aantal lesuren krijgt. Kinderen die thuis bijvoorbeeld minder gestimuleerd worden, gezondheids- of leerproblemen ervaren beginnen al met een achterstand. Toch krijgen zij - net als alle andere kinderen - een traject van 940 lesuren aangeboden. Absurd, vindt Marjolein. Een flexibele tijdsindeling, maar vooral de mogelijkheid om méér lestijd te krijgen kan er volgens Marjolein voor zorgen, dat bepaalde achterstanden kunnen worden gecompenseerd. Niet alleen de andere tijdsindeling, maar ook de open structuur maakt de school die zij oprichtte net even anders. De organisatie moet zich namelijk aan het kind en het gezin aanpassen, en niet andersom.

Van 2011 tot 2020 kregen elf basisscholen, waaronder De School, de ruimte om te experimenteren met onderwijstijden. Op last van de minister wordt dat experiment niet voortgezet, tot grote spijt van Marjolein.

'Kinderen hebben gelijkere kansen, als ze ongelijk onderwijs krijgen'

Kwaliteit van onderwijs
Als gevolg van maatschappelijke ontwikkelingen staat de kwaliteit van onderwijs onder druk, ziet Marjolein. Daarbij functioneert onderwijs vaak al jaren op dezelfde manier. Met regelgeving gevormd vanuit de overheid: cijfers zijn de maatstaf, schooltijden staan vast en er is weinig ruimte voor individuele behoeftes. Toetsscores blijken structureel te verschillen tussen leerlingen met hoger en lager opgeleide ouders, aldus het rapport ‘De Staat van het Onderwijs | Onderwijsverslag over 2017/2018’. Dat het tijd is voor verandering is zichtbaar door de terugkerende zoektocht naar onderwijsvernieuwing. De School creëert ruimte voor experiment door de grenzen van de wetgeving op te zoeken.

Tweeënhalfduizend uur per jaar naar school
De School is vijftig weken per jaar open van 8.00 uur tot 18.00 uur en plant elke tien weken een gesprek met ouder, kind en leerkracht waarin de komende weken besproken worden. Met elkaar wordt er gekeken naar welk leertraject goed bij het kind past; wat de verwachte onderwijstijd gaat zijn, waar zich de uitdagingen bevinden en of er extra begeleiding nodig is. Hoewel lang niet alle kinderen het doen, is het op De School mogelijk om tweeënhalfduizend uur naar school te gaan. Het totaalpakket (naast het basispakket à 940 lesuren) maakt dat mogelijk. De kosten van de extra uren in het totaalpakket worden betaald vanuit een eigen bijdrage van de ouders, die gelijk staat aan buitenschoolse opvang en valt onder de kinderopvang regels. Daardoor is ook het totaalpakket voor elke gezinssituatie mogelijk.

Van dit pakket maakt zo’n vijfentachtig procent gebruik. Door het op hun eigen niveau leren en zelf kiezen waar de aandacht naartoe gaat raken ze al vroeg bekend met zelfstandigheid en verantwoordelijkheid. Iedereen werkt aan zijn eigen traject waardoor de leerlingen zich minder met elkaar vergelijken. De planningsvrijheid maakt de kinderen enthousiast voor waar ze mee bezig zijn. 'Vaak vragen de leerlingen zelfs of hun ouders ze een uurtje later willen komen halen, omdat ze nog even iets willen afmaken', aldus Marjolein.

Gevolg van flexibele onderwijstijden
De flexibiliteit van De School geeft ouders de ruimte om de schooltijden en vakanties van hun kinderen beter overeen te laten komen met hun eigen werktijden. Maar belangrijker nog is dat het kinderen ontzettend veel rust geeft om niet telkens naar verschillende plekken te moeten en nieuwe gezichten te zien zoals bij de voor- en naschoolse opvang en overblijf uurtjes. De structuur is duidelijk en alle vakken in een blok zijn aan elkaar gerelateerd, wat een betekenisvolle context over een bepaald onderwerp geeft. Dit maakt leren gemakkelijker en leuk. Door de extra tijd zijn verschillende vormen van leren mogelijk, er zijn veel excursies en ouders kunnen zelfs gastlessen komen geven.

Onzekere toekomst
Ondanks de positieve resultaten is de toekomst van De School onzeker. Op 25 maart 2019 is door de minister besloten dat het experiment van flexibilisering in onderwijstijd niet wordt voortgezet. Dat heeft consequenties voor De School, die met zijn flexibele onderwijstijd al bestond vóór het experiment. Een weg terug is er voor De School dus niet. Marjolein hoopt een oplossing te vinden in het krijgen van een status aparte voor De School. Met opnieuw verleende toestemming kan het concept worden voortgezet en kunnen ze blijven werken aan gelijkere kansen. Fingers crossed, want hoe kunnen we naar vooruitgang streven als er geen ruimte is voor experiment?

Wil je meer weten over Marjolein Ploegman en de School? Bekijk het videoportret:

Video: Jeppe van Pruissen

Foto: Lou Wolfs

Dit stuk is het eerste deel van een drieluik over De School. Het eerste deel gaat in op de visie van deze bijzondere school.  De volgende twee artikelen van dit drieluik gaan respectievelijk in op de totstandkoming van De School en de systemische verandering die Marjolein Ploegman beoogt. Het drieluik is geschreven door Tanja Warning van MaatschapWij.