Link(s)e leraren

8 april 2019

Moet je als leraar je politieke voorkeur verbergen voor je leerlingen? Dat is vrijwel onmogelijk als je elke week een paar uur met je leerlingen doorbrengt, vindt docente Nederlands Michelle van Dijk. Bovendien is het niet nodig, 'zolang er een veilig klimaat is voor alle leerlingen waarin de leerdoelen bereikt worden; zolang iedereen zichzelf mag zijn; en zolang iedereen leert om voor zichzelf te denken.' Wie zich tóch niet velig voelt in het klaslokaal, mag dat zeker melden, maar dan wel bij school in plaats van bij politici. 'Daar kan er iets mee gedaan worden.'

Dit is het werk van een leraar: je draait 27 lessen per week, dat kunnen bijvoorbeeld 250 leerlingen zijn in 9 klassen Nederlands en voor elke les heb je 25 minuten tijd voor voorbereiding én nakijkwerk. Nakijkwerk betekent in de piekweken 200 toetsen x 15 minuten (behalve voor die ene leerling die poppetjes tekende), in andere weken niets. Voorbereiding betekent dat je de dodelijk saaie theorie – ‘een cirkelredenering is een redenering waarbij standpunt en argument gelijk zijn, waardoor je, als het ware, in een cirkel redeneert’ – toepast op levendige, actuele voorbeelden, want ‘deze auto is heel mooi omdat hij er zo mooi uitziet’ is weliswaar een erg duidelijk voorbeeld, maar het is te simplistisch en kleuterachtig voor eindexamenleerlingen, dus je haalt mooie voorbeelden uit de politiek, je leest de krant elke dag, je kijkt het journaal en DWDD en verrek, je twittert ook nog wat, zo vind je nog meer mooie voorbeelden – en vergeet niet dat je ook nog recente romans moet lezen, want je kunt niet elke literatuurles weer over Max Havelaar beginnen en laten we eerlijk zijn, dat wil ook helemaal niemand.

(Al deze voorbereiding mag je niet als deskundigheidsbevordering tellen in het lerarenregister dat toch niet/wel/niet/wel belangrijk is voor behoud van je baan, of voor je baas, want die vindt dat alleen georganiseerde cursussen en conferenties en workshops tellen, niet jouw thuiswerk.) Thuis maak je trouwens ook nog toetsen en opdrachten, natuurlijk kun je online mooie opdrachten vinden, maar dat kunnen je leerlingen ook, dus je haalt inspiratie uit het nieuws en uit je vakkennis en zo bedenk je elke week weer, elke les weer, nieuwe dingen om met je leerlingen te delen, 27 x 40 x per jaar.

Ik weet dat jullie allemaal de tel zijn kwijtgeraakt bij de uren en weken en lessen. Probeer dan nu eens te bedenken hoeveel zinnen leraren uitspreken, hoeveel presentaties zij dagelijks houden.

En dan pakt Thierry Baudet één alinea uit een toets die je ontworpen hebt en hij stuurt de trollen op je af (zie Volkskrant).

Wij zijn geen politici. Wij hebben geen assistenten die alles voor ons uitzoeken. Wij hebben geen speechschrijvers die de woorden voor ons wegen. Geen spindoctors die ons de frames van de dag influisteren.

Wij werken met alle leerlingen gericht aan hun leerdoelen. En om die te bereiken, zorgen we voor een veilig klimaat voor iedereen. Dat is wat we doen. Ondertussen zijn we ook nog steeds mensen.

Leraren zijn vaak linkse mensen, zegt men dan. (Die mensen moeten dat probleem natuurlijk eerst maar eens oplossen door zelf les te gaan geven.) Volgens sommigen kiezen linkse mensen vaker voor het onderwijs. Volgens anderen word je links door het onderwijs. Ik kan alleen voor mezelf spreken. In het onderwijs vind ik het onmogelijk om níet te werken vanuit kansengelijkheid. Dus ik vind het onmogelijk om uit te gaan van ‘je moet je invechten’, zoals Rutte zei, want hij accepteerde daarmee dat er een elite is die anderen in eerste instantie uitsluit… en uitsluiting hoort niet, mág niet in een klaslokaal. Ik denk dat het moeilijk is om alle leerlingen een veilig klimaat te bieden als je eigenlijk vindt dat moslims hier niet thuishoren. Ik denk net zo goed dat het moeilijk is om leerlingen een veilig klimaat te bieden als je vindt dat alle PVV-stemmers dom zijn. Maar ik weet ook wel dat een politieke identiteit geen simpel vaststaand gegeven is, dat iemand die op Rutte gestemd heeft, het nog niet in elke zin met hem eens is.

Nuance: erg belangrijk, als je leraar Nederlands bent.

De echte vraag is: wat boeit het? Doet het ertoe dat leraren vaker GroenLinks stemmen dan VVD?

Nee, zolang er een veilig klimaat is voor alle leerlingen waarin de leerdoelen bereikt worden; zolang iedereen zichzelf mag zijn; en zolang iedereen leert om voor zichzelf te denken.

Is het zo simpel? Ja, het is zo simpel.

Bij Nederlands pak ik een leerdoel uit het vwo-examenprogramma: leerlingen moeten leren relevante informatie te verzamelen en verwerken en deze adequaat te presenteren. Bij het verzamelen en verwerken van informatie hoort dat je verder kijkt dan wat je docent je vertelt; verder dan wat je ouders thuis zeggen of je vrienden op straat; verder dan één stukje van een artikel dat toevallig heel vaak gedeeld werd op Twitter. Bij het adequaat presenteren hoort dat je de aandacht van de lezer trekt en dat je je verhaal in heldere taal, goed gestructureerd presenteert. Je schat in of jouw doelgroep ironie begrijpt; je schat in of je in jouw artikel moet uitleggen wat voor partij Forum voor Democratie is. Een van je andere leerdoelen is overigens dat je drogredenen herkent en dat je betogende teksten beoordeelt op aanvaardbaarheid. Dus zelfs als een docent in een opdracht ongenuanceerd stellingen dropt alsof hij een anonieme reaguurder op internet is, dan is het de uitdaging voor de vwo’er om de handschoen op te pakken en een genuanceerd, onderbouwd artikel te schrijven vanuit zelfgekozen perspectief.

Mag een docent dan in de klas alles zeggen, roepen en schrijven, om te testen of zijn leerlingen kritisch denken? Nee, want dan is de klas geen veilige plek meer. Alle vormen van discriminatie zijn uit den boze. Die grens is simpel. Zodra je je negatief over anderen uitlaat, begeef je je op glad ijs. Een leerling kan denken dat zijn ideeën er niet mogen zijn. Daar is iets mis mee.

Maar het is zinloos je persoonlijkheid en politieke kleur te verbergen. Ze hebben het toch wel door, nog voordat je staat te stamelen omdat je niet weet of je nou wel of niet moet antwoorden op welke partij je hebt gestemd. Leerlingen brengen drie uur per week met je door. Ik denk dat er opa’s en oma’s zijn die het met minder aandacht moeten doen. Je persoonlijkheid is altijd op de achtergrond zichtbaar.

En mag een docent buiten de klas alles zeggen, roepen en schrijven? Platte beledigingen aan het adres van volksvertegenwoordigers? Vrouwonvriendelijk gereutel? Niet verstandig, maar ook niet verboden, denk ik. Demonstreren met de antifa of Pegida? Nee. Deze advocaten leggen het uit met een praktijkvoorbeeld.

Nog even over framen, iets wat we tegenwoordig ook in de lessen Nederlands behandelen. In de Twitter-discussies die wel eens over linkse leraren ontstaan, dus ook die over Thierry’s witte mannen (de gewraakte zin, de rest was niet zo spannend), wordt al snel geroepen dat de arme kindertjes geïndoctrineerd worden. Zo’n woord laten vallen, dat is dus een frame. Ik wil dat frame nadrukkelijk verwerpen. Om te indoctrineren, manipuleer je alles wat je vertelt. Alles is systematisch eenzijdig hetzelfde en je doel is dat deze boodschap kritiekloos geaccepteerd wordt – de kracht van herhaling. Dan hebben we het niet over één alinea in alle lessen, opdrachten en uitspraken van een docent in zijn klaslokaal.

Politici moeten hun woorden wegen en indoctrinatie is hier niet aan de orde. Toch koos Baudet dat woord wel – en dat vind ik dus kwalijker dan de ene overdrijving die de docent in kwestie in een opdracht van 2 A4’tjes noteerde.

Baudet wil ook weten hoe groot dit probleem echt is. Hij heeft scholieren opgeroepen alle voorbeelden te melden waarin zijn partij negatief in beeld komt. Het was beter geweest als hij die scholieren had opgeroepen hun docenten en schoolleiding hierop aan te spreken. Je mag Thierry natuurlijk niet vergelijken met politieke bestuurders van totalitaire staten waar ook uitspraken en politieke voorkeuren van leraren geklikt werden zodat ze ontslagen konden worden. Dus dat doe ik niet.

Maar voor leerlingen en ouders en ook voor leraren zelf is het wel belangrijk om daar even bij stil te staan: als je vindt dat een leraar met zijn uitspraken het klaslokaal minder veilig maakt, dan mag je dat zeker melden. Niet bij politici. Dat is een beetje gek. En niet zo effectief. Meld het bij je eigen school. Daar hoort het. Daar kan er ook iets aan gedaan worden. Internettrollen komen je niet helpen in de klas.

Dit artikel dateert van 6 december 2017 en is destijds ook doorgeplaatst op Joop.nl en Sargasso. Een bewerkte, kortere versie verscheen bij NRC.