Leren door onderwijs te maken: een interview met Amber Walraven

11 oktober 2018

'Ik wil tijdens deze avond laten zien hoe spelen, leren en maken heel goed samen kunnen met kennis overbrengen.' Amber Walraven is universitair docent aan de Radboud Docenten Academie, onder meer binnen de minor Creative Educational Design. Met Henk ter Haar, docent Nederlands in Arnhem en praktijkdeskundige binnen dezelfde minor, aan haar zijde, verzorgde zij op 7 november de tweede NIVOZ-onderwijsavond van dit schooljaar. De titel daarvan: Leren door onderwijs te maken. Aanleiding dus om Amber en haar visie op ‘Leren, spelen en maken’ te horen.

Welke affiniteit heb je met "Spelen, leren, maken" en wat is jouw (al dan niet persoonlijke) relatie tot het thema?'
‘Ik heb er veel affiniteit mee, maar merk dat ik het lastig vind om onder woorden te brengen. Het is voor mij onlosmakelijk met elkaar verbonden, en ook met mij als persoon. Als ik speel, dan wil ik ook leren, en als ik leer, dan vind ik het leuk om te kijken hoe ver de grenzen gaan, en een beetje met die grenzen te spelen. Ik kan me nog goed een college herinneren (toen ik nog student was) dat ging over leren en ik flapte eruit dat we dit vak dus eigenlijk ook zouden kunnen halen als we de vragen voor het tentamen zelf zouden opstellen in plaats van zijn vragen te beantwoorden. De docent wilde die uitdaging best aangaan. Met echt tastbare dingen maken heb ik wat minder, maar ik geniet van het 'maken' van goede colleges of een videofilmpje ter introductie van een college.’ 

Hoe zien we "Spelen, leren, maken" terug in je eigen biografie? Welke (jeugd)herinneringen heb je eraan bijvoorbeeld? En hoe komt het terug in je werk nu?
‘Leren heeft altijd een grote rol gespeeld in mijn leven. Ik was dol op school en het maken van werkjes of opdrachten. Ik kan me geen periode herinneren dat ik leren niet leuk vond. Dat is overigens wat anders dan dat het altijd makkelijk was. Maar zelfs de natuurkundelessen, een vak waar ik niet goed in was en weinig van begreep, daar ging ik graag naar toe. In mijn werk als lerarenopleider en onderzoeker komt het ook zeker terug. Ik geniet er van om met studenten te 'spelen' rondom een concept: wat betekent het nou, kan het ook anders? En daar komt ‘maken’ dan ook om de hoek kijken. Studenten maken onderwijs, en ik maak ook onderwijs. Waarbij we allemaal leren, en waarbij we nadenken over hoe we anderen kunnen laten leren.’ 

Wat is jouw favoriete spel en waarom?
'Ik hou van improviseren, ik heb jarenlang aan theatersport gedaan. Ik gebruik die theatrale technieken ook graag in mijn colleges. Het van te voren niet weten wat er gaat gebeuren, maar wel kunnen vertrouwen op bepaalde regels en patronen, dat vind ik prettig. Overigens vind ik het spelen van een bordspel met mijn zoontje ook gewoon erg leuk, hoor!’

Hoe zie jij het thema "Spelen, leren, maken" in onderwijs het liefst uitgewerkt?
‘Ik zou willen dat elke docent beschikt over goede vakkennis en pedagogische kennis. Oog heeft voor het leren van de leerling. Maar tegelijkertijd moet de docent ook durven om los te laten, en te spelen met een thema. Ervaren wat er gebeurt als je leerlingen laat creëren. Laat spelen met de regels van bijvoorbeeld taalkunde. Meer ruimte en tijd nemen. Geen concessies doen aan de inhoud of kennis van leerlingen, maar vooral ook niet stoppen bij het aanbrengen van die kennis. School met de honger tot leren bevorderen.’ 

Wat is de urgentie van dit thema? En welke obstakels zie je?
‘Er is zo vaak een alles-of-nietsdiscussie in het onderwijs. Dan wordt er beweerd dat mensen die gericht zijn op kennis, geen oog hebben voor de leerling. Of dat mensen die gericht zijn op het cultiveren van creativiteit, en het geven van ruimte aan de leerling, vinden dat leerlingen geen kennis nodig hebben en alles maar zelf moeten uitzoeken en bepalen. Aan beide kanten wordt niet geluisterd naar wat er echt gezegd wordt, en er worden karikaturen van onderwijs gemaakt. Een groot obstakel is het loslaten van je eigen gelijk, en open staan voor de visie van een ander.’ 

Wanneer ben jij tevreden over je Onderwijsavond?
‘We slaan soms door naar de ene kant (alles draait om kennis en we doen alles om bepaalde examens te halen) om dan weer door te slaan naar de andere kant (scholen waar leerlingen alles bepalen). Ik wil tijdens deze avond laten zien hoe makkelijk het eigenlijk kan zijn om in het midden te blijven. Hoe spelen, leren en maken heel goed samen kunnen met kennis overbrengen. Ik ben tevreden als mensen geïnspireerd worden om in hun eigen werk mogelijkheden te zoeken om zelf te spelen, leren en maken.’

Hoe verhoudt jouw avond zich tot de andere avonden of sprekers?
‘Dat vind ik een moeilijke vraag om te beantwoorden. Ik ben een lerarenopleider en onderzoeker, en ik zal me richten op het onderwijs dat ik geef, hoe wij docenten opleiden en welke onderzoeken of wetenschappelijke inzichten daar bij betrokken worden.’ 

Welk verband zie je met je co-spreker, Henk ter Haar? Waarom is juist hij jouw co-spreker en waarom denk je dat dit een goede match is voor het publiek?
‘Samen met Henk heb ik de minor Creative Educational Design verzorgd. Bachelorstudenten van onze letterenfaculteit maakten in deze minor een onderwijsontwerp. Ze liepen daarvoor mee op een school, om zo te kijken wat het onderwijs allemaal met zich meebrengt, zonder dat ze zelf voor de klas stonden (zoals bij een educatieve minor of de lerarenopleiding). Ze konden hun vakinhoudelijke kennis dus inzetten om iets te maken voor het leren van anderen, en leerden zelf ook veel door onderwijs te maken. Henk is een docent die zelf altijd bezig is met onderwijs maken en hij kan als geen ander mijn wetenschappelijke benadering vertalen naar de praktijk.’

Op 7 november 2018 verzorgde Amber Walraven samen met Henk ter Haar een onderwijsavond in Driebergen, over het onderwerp “Leren door onderwijs te maken”.