'Leerlingen zijn geen halffabricaten, op weg naar een eindproduct'

18 oktober 2016

Arno van Uden was koekenbakker. Hij werd leraar. Hij maakt met enige regelmaat de vergelijking tussen zijn oude en zijn nieuwe métier. In zijn verhalen heeft het er soms de schijn van dat de wijze waarop we onze koekjes bereiden ook wordt gebruikt om onze leerlingen (voor) te bereiden op het leven. Van Uden bakt graag koekjes en taarten. Volgens eigen recept.

Ik wilde geen saaie koekjes bakken! Ik wilde geen bakker zijn die volledig gestandaardiseerde producten afleverde, gemaakt zonder liefde en aandacht voor het koekje!
Tijdens mijn opleiding aan de Bakkerijschool in Wageningen liep ik stage bij een grote koekjesfabriek. Hier werden veel koekjes gebakken, heel veel van dezelfde koekjes! Dé koekjes uit dé koekjesfabriek werden geproduceerd voor dé winkels. Zonder beleving.
Dit gebeurde 7 dagen per week, 24 uur per dag. Met een volledig voorgeprogrammeerd proces. Het contact met collega’s was nihil.

De koekjes werden gebakken met een zeer uitgebalanceerd recept: scheikundig geanalyseerde bloem, een perfect passende vetsoort, de juiste suiker en een exact afgemeten hoeveelheid ei.
Het productieproces was volledig gestandaardiseerd: de kneedtijd van het deeg, de rusttijd, het gewicht van het koekje, de baktemperatuur, de baktijd en elk koekje had precies hetzelfde model anders paste deze niet in de op maat gemaakte verpakking en in het winkelschap. Perfecte voorbereiding, puike producten.

Een volledig gestandaardiseerd bakproces lijkt ideaal. De kosten zijn laag, je eindproduct lijkt perfect en er kan weinig misgegaan. Zo lijkt het… Koekjes die te grillig bakten, een ander gewicht hadden of een andere smaak en/of kleur bezaten werden met behulp van een robot, aangestuurd door een computer, onmiddellijk verwijderd uit het productieproces.
Bij een afwijking ergens in het proces liepen machines vast, pasten de koekjes niet in de verpakking en werden volledige charges teruggehaald uit de maatschappij omdat zij niet voldeden aan de gestelde eindnorm. Duizenden koekjes werden weggegooid.

Mij paste dat niet.

Ik wilde een ambachtelijke bakker zijn met liefde voor zijn product. Ik wilde werken in een bakkerij waar ik kon spreken over deze bakkerij, deze koekjes, deze collega’s en deze klanten. In een bakkerij waar met liefde koekjes gebakken werden met een eigen karakter. Koekjes die je koopt voor in het weekend. Koekjes ook die de koektrommel niet halen. Die opgegeten worden vanuit de verpakking: een ruime papieren zak met veel ruimte voor verschillen. Koekjes die vanwege hun eigen karakter, smaak en geur hun eigen plek vinden naar onze klanten.
In zo’n bakkerij werden geen koekjes weggegooid omdat het gewicht, de maat, de smaak of de geur niet exact hetzelfde waren. Nee, deze koekjes waren uniek.

Natuurlijk ging er ook in deze bakkerij weleens iets mis. Er waren genoeg koekjes die mislukten. De misbaksels. Maar we lieten het niet gebeuren dat hierdoor het volledige proces ontwrichtte. Door kleinschaligheid, ruimte, aandacht, liefde en passie werd er bijgestuurd en een nieuw perspectief gezocht.
Zo’n bakker wilde ik zijn!

Het onderwijs lijkt steeds meer op een bakkerij. School hangt aan elkaar van schema’s, rooster, planningen, lestijden, zoemers, roosterwijzigingen, eindtermen en een standaard diploma. De overeenkomsten met de koekjesfabriek zijn legio.
In een dergelijk onderwijssysteem is het contact met leerlingen van belang. Het praten, aandacht geven, begeleiden en leren samen met alle leerlingen en van jouw klas. Precies als de ambachtelijke bakker. Met aandacht, passie en liefde.

Dat is mijn uitdaging, elke dag weer.

Het is een zoektocht in een spanningsveld tussen het strak geplande en het unieke van elke leerling en klas. De opbouw van een relatie met mijn leerlingen in mijn klas is essentieel. Ik spreek dan ook over de schema’s, de roosters, de lestijden en over deze leerlingen, deze klas, deze ruimte en deze school.
Ik wil niet de leraar zijn die zich laat leiden door het geplande.

Deze leerlingen verdienen het allemaal dat zij een eigen diploma kunnen behalen, op hun weg naar een waardevolle toekomst. Deze leerlingen zijn namelijk geen halffabricaten, op weg naar de status van eindproduct, vastgelegd in eindtermen gestuurd door rooster en planningen. Het zijn unieke personen met een eigen aard. Het zijn mijn leerlingen. En zij zijn van zichzelf. Ze hebben recht op het behoud van hun eigen karakter. Ze verdienen een diploma met een persoonlijk randje.

Ik wil een ambachtelijke onderwijzer zijn met liefde en aandacht voor elke leerling.

Arno van Uden is leraar op het Kempenhorst College in Oirschot.