Leerlingen aan de macht

3 juni 2019

De MIJ-dag is op de school van Mike Louwman een lesvrije dag die leerlingen helemaal zelf mogen invullen. Alles kan, zolang ze iets doen waar ze enthousiast van worden. Het belangrijkste van die dag zijn de evaluatie- en reflectiemomenten. En dan worden er goede en confronterende vragen gesteld. ‘Ze vonden het een fijne dag. Waarom ging het niet elke dag zo?’

Het zijn zes meisjes. Ze zitten in de vijfde klas. Niet eerder zaten ze met zijn zessen aan één tafel. Ik zit erbij, als notulist. We delen een theezakje, het laatste dat op tafel ligt. Een aantal weken terug heb ik hen één voor één benaderd om plaats te nemen in deze commissie, zonder dat woord  te noemen –  want dan zat ik nu alleen. Ze reageerden enthousiast, maar ook gereserveerd. Wat dat betreft zijn ze gepokt en gemazeld: als een docent iets van je wil, kost het tijd. En voor je het weet zorg je zelf voor de input en strijkt de docent met de eer. Maar dit klonk anders; de vraag ging over de MIJ-dag.

Twee jaar geleden zaten deze leerlingen in de derde klas en zat ik met twee collega’s en een aantal derdeklassers in een grote studieruimte, in de nok van school. Zij hadden daar hun eerste MIJ-dag, een lesvrije dag die ze helemaal zelf mochten invullen. Alles kon, zolang ze iets deden waar ze enthousiast van werden. Het belangrijkste waren de evaluatie- en reflectiemomenten. Het ging om nadenken over leren en over jezelf. Ze vonden het een fijne dag. Waarom ging het niet elke dag zo? Misschien konden we dan voor meerdere ruimtes zorgen, en wat meer docenten, en workshops, een gezamenlijke pauze. De dag had een verwoestend effect op hun geloof in het vaste stramien: het kon anders en zij wilden anders.

Nu zitten ze aan de tekentafel, met een kop thee in hun handen. Ze gaan als vanzelf op in hun nieuwe rol. Eén van hen opent de vergadering met: ‘Wat fijn dat jullie er allemaal zijn.’ Ik glim van trots. De ideeën vliegen me om de oren. Voor het eerst in mijn leven baal ik ervan dat ik geen typdiploma heb. Ik tik achter de feiten aan, moet voortdurend vragen wat er gezegd is en ondertussen probeer ik de hoorbare onzekerheid over de plannen weg te nemen.

Anderhalf uur duurt het overleg en dan ligt er een prachtig voorstel voor de MIJ-dag in de vijfde klas. Vanmiddag gaan ze het presenteren aan hun docenten, die allen een specifieke rol hebben die dag. Ze weten nu nog van niks. Dit staat hen te wachten.

Op donderdag 6 juni starten we de MIJ-dag in de aula. De organisatie stelt zich voor, neemt kort de dag door en ‘zet iedereen in de goede stand’. Wat dat inhoudt, vraag ik. ‘Dansen’, zegt één van hen. Ze krijgt bijval. ‘Ja, we moeten ze allemaal wakker maken, zodat ze daarna zin hebben om aan de slag te gaan.’ Ze. Na de centrale opening worden leerlingen in groepen over coaches (docenten) verdeeld. In die groep bespreken ze hun eigen en elkaars plannen. En ze spreken twee momenten op de dag af waarop ze de voortgang van hun plannen tegen het licht houden. Om kwart voor tien verhuist iedereen naar de tweede verdieping. Daar zijn de lokalen gecategoriseerd. ‘Gelabeld’, aldus een commissielid. ‘Lokalen zijn gelabeld op basis van vakgebied en manier van werken: alfa, bèta, gamma, stilte, computer, chill, creatief.’ ‘En we gaan de docenten ook labelen’, zegt een andere leerling. Er klinkt venijn door in haar stem.

Om half drie is de dag afgelopen. Het laatste half uur stellen de coaches vragen. Dat zijn vragen als ‘hoe tevreden ben je over jezelf’, ‘wat heb je over jezelf ontdekt’, ‘wie heb je vandaag beïnvloed’ en ‘wat zou je een volgende keer anders doen’. Het zijn vragen die ertoe doen. Althans, als je het mij vraagt. Eigenlijk zouden alle docenten deze vragen moeten stellen, elke dag, elke les. Ik vraag me ineens af waarom we dat niet voor elkaar krijgen, maar word geconfronteerd met alweer het volgende mooie idee: ‘Als je nu om half drie verder wil, dan ga je verder.’ ‘Ja!’ zegt de leerling naast haar. ‘Kwestie van een keer niet de lokaaldeuren op slot doen. Zo moeilijk is het niet.’

Mike Louwman is docent Nederlands en mentor van een 5vwo-klas op RSG Pantarijn in Wageningen. De columns over zijn eerste jaren voor de klas zijn gebundeld onder de titel 'Als docent'. In het najaar van 2018 is 'Als docent 2' uitgekomen.