'Huiswerk is een oplossing voor een probleem dat wij hebben gecreëerd'

27 januari 2021

Minister Arie Slob richt zich op een ‘langjarige inspanning om opgelopen achterstanden weg te werken’. Hij onderzoekt de mogelijkheid om elke leerling (gratis) huiswerkbegeleiding te bieden. 'Onzinnig', vindt lerarenopleider Mike Louwman. 'Juist in deze tijd is er voor leerlingen veel te ontdekken, ook vanuit huis. Maar dat ontdekken loopt spaak als we met de leerlingen communiceren dat leren alleen gebeurt als wij een context ervoor creëren en dat er achterstanden ontstaan nu die context op omvallen staat.'

Tijdens mijn zaterdagse ronde door De Volkskrant valt mijn oog op de kop ‘Elk kind krijgt straks extra hulp’. De kop komt op het goede moment, na een tweeluik over de dreigende toename van psychische klachten onder jongeren. Gretig lees ik de eerste alinea. Daarin staat dat in de coronaperiode de onderwijstijd van scholen ‘onmiskenbaar minder effectief is’.

Wanneer is onderwijstijd effectief? Wanneer alle ingeplande toetsen gemaakt worden? Als er in die tijd zoveel mogelijk opgaves gemaakt worden? Gaat het om kwantiteit? Ja, denk ik, want anders zouden we het niet hebben over tijd en over leerachterstanden. Gaat het om leerachterstanden? Ja, lees ik in dezelfde alinea. Arie Slob richt zich op een ‘langjarige inspanning om opgelopen achterstanden weg te werken.’ Het leren draait om (over)uren maken, om een curriculum volgen en een PTA afwerken – of wegwerken, want wat blijft ervan over? Het leren staat in dienst van de leerlijn en wordt uitgedrukt in cijfers. Corona heeft dat systeem een slag toegebracht en daarom bezint de minister zich, samen met andere betrokkenen, op een antwoord.

Benieuwd naar dat antwoord lees ik verder. Ik lees dat er 500 miljoen euro is uitgetrokken om het onderwijs op de been te houden. Zeker voor de zogenaamde ‘schakelmomenten’ moet in deze periode extra aandacht zijn. Schakelmomenten. Ik kan me herinneren dat mijn docent Drama een kalmerend nummer opzette, net voordat we in de vijfde klas onze voorstelling gaven. Het zou allemaal wel goedkomen. Dat was voor mij een schakelmoment.

De bedoelde schakelmomenten volgen in alinea 4 en 5. Het zijn – niet geheel verrassend – de eindtoets in groep 8 en de eindexamens op de middelbare school. Die moeten doorgaan; desnoods verspreiden we de eindexamens over meerdere termijnen. Vorig jaar gingen ze niet door en dat heeft bijvoorbeeld in groep 8 geleid tot schooladviezen die lager uitvielen dan de niveaus die de Citoscores veronderstellen. Dat is een probleem. Er is gauw weer een Citotoets nodig om die adviezen te compenseren. Op mij komt deze gevolgtrekking over als symptoombestrijding en bovenal als een gebrek aan vertrouwen in groep-8-docenten, die de leerlingen door en door kennen maar wellicht worstelen met bijpassende niveaus en verwachtingen. Investeer die miljoenen nu eens in het versterken van de autonomie van de docent, met alles wat daarvoor nodig is.

Slob richt zijn pijlen op andere oplossingen. Hij onderzoekt de mogelijkheid om elke leerling (gratis) huiswerkbegeleiding te bieden. Onzinnig. Huiswerk is een oplossing voor een probleem dat wij hebben gecreëerd. Leren gebeurt niet in opdracht. Leren gebeurt vanzelf en de noodzakelijke, dankbare taak van de leraar is om dit proces te ondersteunen en in goede banen te leiden. Juist in deze tijd is er voor leerlingen veel te ontdekken, ook vanuit huis. Maar dat ontdekken loopt spaak als we met de leerlingen communiceren dat leren alleen gebeurt als wij een context ervoor creëren en dat er achterstanden ontstaan nu die context op omvallen staat. Zij weten beter. De enige echte achterstand die we dreigen op te lopen, is die op de leerling.

Mike Louwman is lerarenopleider Nederlands op Fontys Hogeschool in Tilburg.