'Hoe wordt de leeromgeving door kinderen ervaren? Kijk eens vanuit dat perspectief naar het gebouw'

29 december 2015

Het kalenderjaar 2016 ligt aan de horizon. En om zich heen hoort Chantal van Ophuizen steeds meer  scholen zeggen dat ze iets met de aula 'moeten'. Maar ook met de gemeenschapsruimte, de gangen, de hal en hoe je het ook wilt noemen. Haar stelling: onderwijs hoort niet alleen maar plaats te vinden binnen het klaslokaal, maar juist daar buiten. Letterlijk en figuurlijk. 

De grote ruimte van een aula is negen van de tien keer leeg. Kinderen worden er vaak heen gestuurd om rustig alleen te werken, als straf, om werk af te maken, als ze te druk zijn in de klas (storend gedrag). Dan zitten ze even buiten het klaslokaal en de leerkracht heeft even 'geen last' meer van ze. Maar hoe vaak gebeurt het niet dat je die kinderen uiteindelijk weer vergeet?

In de aula ervaren kinderen vaak veel afleiding, omdat er van alles om ze heen gebeurt en er geen duidelijke werkplekken zijn. De rest van de klas blijft in het lokaal, terwijl de ruimtes erbuiten veel groter zijn en zoveel moois te bieden hebben. Zodra kinderen 'zelfstandig' gaan werken (of samenwerken) is het heerlijk om de ruimte te hebben... en te krijgen. Kijk maar naar jezelf. Wat doe jij als je tijdens een studiedag een opdracht moet uitwerken. Dan zoek je toch ook een plek waar je lekker zit en waar je lekker kunt werken?

Als je aan de leerlingen op school vraagt hoe ze willen werken, dan krijg je als antwoord: in tweetallen, in een groepje of alleen. Dat betekent dat het klassikale onderwijs echt voorbij is. De kinderen van deze tijd weten heel goed wat ze zelf willen en kunnen. Wanneer je ze het vertrouwen geeft hun eigen plan te mogen trekken, weten kinderen heel goed wat ze moeten en willen doen.  Ze hebben steeds meer behoefte aan EIGENaarschap, wat op deze manier gecreëerd wordt.

Eigenaarschap staat steeds vaker boeven aan het lijstje bij scholen. Als je dat wil gaan realiseren moet de inRICHTING niet vergeten worden. Als je alleen je klaslokaal en een klein stukje van de gang als werkplek hebt, is dat niet voldoende. En hoe zijn die ruimtes dan ingericht? De ruimtes moet uitnodigend en inspirerend zijn. Het moet rust bieden en vooral prettig zijn om in te werken. Als leerlingen betrokken zijn, hoef je niet te alle tijden zicht op de kinderen te hebben. Wat je ze geeft is vertrouwen, wat je terug krijgt is eigenaarschap!

Waarom moeten we het klassikale onderwijs loslaten?
De maatschappij is in een razend tempo aan het veranderen. Het is voor ons als volwassenen bijna niet bij te houden. Maar onze kinderen zitten daar midden in, die weten niet beter. Wij remmen hun snelheid af, omdat wij er niet aan toe zijn, niet kunnen of willen. We moeten blijven aansluiten bij hun behoefte, anders raken we ze helemaal kwijt! Op die manier kunnen we de kinderen blijven boeien en stimuleren. Het niveau van de kinderen is vaak  uiteenlopend en we willen alle kinderen bieden wat ze nodig hebben. Daar moet je ze de RUIMTE voor geven. Letterlijk! Creëer plekken waar kinderen zich thuis voelen, waar materialen zijn waar ze behoefte aan hebben. Zowel sociaal als cognitief.

Hoe krijg je mooier onderwijs?

Zet klasdeuren open, geen contact via de buizen van de verwarming!

Creëer 'huiskamers' waar kinderen in kunnen en mogen werken en waar ze zelfstandig aan de slag kunnen. Bied ze materiaal aan waar ze snel zelfstandig mee aan de slag kunnen gaan. Geef ze in de klas kort instructie en 'laat ze los'.

Uiteraard wil jij als leerkracht je leerlingen volgen, dus moet er snel contact kunnen zijn met een leerkracht. Maar moet dat altijd de eigen leerkracht zijn? Kan het ook de IB'er zijn, die ook in een van de ruimtes aan het werk is. Of wellicht de directeur, andere leerlingen of ouders die ook in zo’n ruimte kunnen werken of zijn? Wanneer zij daar werken of zijn, weten de kinderen dat ze niet alleen zijn en dat ze toch gezien worden. Want daar draait het om: geZIEN worden. Zo ervaren ze dat ze bij iedereen terecht kunnen.

De leerkracht heeft dan tijd om aandacht te besteden aan kinderen die het op dat moment even extra nodig hebben of hij/zij loopt coachend rond.

'Leerlingen kunnen best zonder oppas, als ze maar boeiende taken hebben'

Denemarken
Ordrup is een school in Denemarken waar ze over de ruimtes al heel goed hebben nagedacht. Zie filmpje.



Maar ook in Nederland zijn al heel veel mooie plekken te vinden. Neem maar eens een kijkje in Basisschool Het Avonturijn in Hilversum. Zij hebben les in een oude melkfabriek 


Ik hoop dat meer scholen inzien dat ons huidige onderwijssysteem - vanuit de diversiteit van de kinderen en hun verschillende leervragen - meer flexibiliteit vraagt. Letterlijk. Hoe ziet het onderwijs er over vijf jaar uit bij jou op school? Wat heb JIJ dan nodig? Wat is JOUW rol als leerkracht? Hoe wordt de leeromgeving door de kinderen ervaren? Kijk is vanuit dat perspectief naar je eigen gebouw.

Door goed na te denken en uit te vragen wat je met een gebouw kunt en wilt, creëer je een grote betrokkenheid, ook bij de kinderen. Ik denk dat we over een aantal jaren geen scholen meer hebben, maar BELEVINGshuizen. Ik werk graag samen, met schoolteams, ouders en kinderen aan die opdracht. Om van een school wellicht ook een thuisplek te maken,

Chantal van Ophuizen werkt met Thuisklas aan inrichtingen van leeromgevingen en blogt regelmatig over haar ervaringen.