Geluidsopname en slotwoord Luc Stevens aan Jelmer Evers: 'Onderwijs is niet voor bange mensen'

24 januari 2020

Na de zinderende en inspirerende onderwijsavond van Jelmer Evers, nam Luc Stevens traditiegetrouw de tijd om een dankwoord aan de spreker van de avond te richten. Een inhoudelijk dankwoord, waarin hij reflecteert op de prikkelende, soms beangstigende en dan weer hoopvolle woorden van Jelmer. ‘Onderwijs is niet voor bange mensen. Onderwijs is niet voor mensen die een speelbal van de politiek zijn,’ aldus Luc Stevens in het nawoord van de avond. In dit artikel delen we de geluidsopname van de avond en het slotwoord dat Luc richtte aan Jelmer. Later volgt een uitgebreid verslag.

Dit is een geluidsopname van de NIVOZ-onderwijsavond met Jelmer Evers, op donderdagavond 23 januari 2020 in theater Maitland in Driebergen (start na ruim zes minuten).

Veel introductie behoeft hij niet meer, want Jelmer is de laatste vijf jaar alom aanwezig in het onderwijsdebat, zowel nationaal als internationaal. Hij is docent geschiedenis in Utrecht en auteur van verschillende onderwijsboeken. Hij werkt verder als teaching fellow bij Education International in Brussel, hij doet onderzoek en schrijft over onderwijs, het leraarschap, onderwijsbeleid, privatisering en democratie. Recent verraste hij sommigen wellicht met zijn toetreden tot het bestuur van de Algemene Onderwijsbond (AOb).

Jelmer spreekt deze avond vooral over de maatschappelijke opdracht die je als leraar hebt, over de grote wereld en de kleine wereld en de verantwoordelijkheden die de grote wereld met zich meebrengt in de kleine wereld van je klaslokaal.

Je hoort achtereenvolgens:

06'11 - 10'20 Gabrielle Taus (directeur NIVOZ)
10'30 - 16'10 Nickel van der Vorm (moderator)
16'15 - 1.11'45 Jelmer Evers
1.11'45 - 1.43'10 Q & A met Renske Valk en vragen uit de zaal
1.43'25 - 1.51'20 slotwoord Luc Stevens (founding father NIVOZ)
1,51'25 - 1.55'00 afsluiting Nickel van der Vorm

De woorden van Luc aan Jelmer
‘Ik vind het een eer om jou in ons midden te hebben vandaag, als een voorbeeld, een rolmodel voor je vakgenoten, je collega’s en bij gelegenheid ook voor mezelf. Dank je wel. Je hebt het devies dat Hannah Arendt meegegeven heeft aan opvoeders, aan leraren, “Amor Mundi”: je zult van de wereld moeten houden, wil je je kinderen, je leerlingen, kunnen inleiden in die wereld. Of het nu in het vak Frans is, wiskunde of geschiedenis, je zult van de wereld moeten houden. Je bent dan voor je leerlingen ook een voorbeeld, en dat heb je prachtig uitgewerkt vanavond, als je voor die wereld mee verantwoordelijkheid wilt dragen en concreet ook draagt, zoals jij dat zelf hebt ingevuld. Amor Mundi.

De leraar is een voorbeeld voor haar / zijn leerlingen. Daar denken we wel eens aan zo, wanneer een leraar bepaald geen voorbeeld is. Dan zeggen we: ze zou het moeten zijn. Ja, ze zou het moeten zijn, het is het hart van het vak. Je houdt van de wereld, je houdt van je leerlingen. En het interessante aan “houden van” is niet het primaat van de kennis die je geacht wordt over te dragen (klassiek taalgebruik). Nee, je draagt als leraar betrokkenheid over in de eerste plaats. De leraar draagt betrokkenheid over, het primaat van de betrokkenheid is het hart van het vak. En als je wilt, draag je ook kennis over.

De overdracht van die kennis, om in dit taalgebruik te blijven, wordt wat als die betrokkenheid er eerst is. Dat vond ik een definitie van je vak, van het leraarschap, die eigenlijk zó voorbeeldig nog nooit is getoond, dank je wel. Je maatschappelijke opdracht is evident.

Vaclav Havel, Tsjechische filosoof, activist en later president van Tsjechië, heeft het hart van het werk, in de zin van ‘hopen op’, geraakt met de uitspraak dat hoop niet verbonden is met succes, met een succesvolle afloop van het traject dat je je hebt voorgesteld, dat je gaat. Maar dat de hoop verbonden is, je werkt zo hoopvol en geëngageerd, omdat je weet dat je met de goede dingen bezig bent. En dat was voor Havel natuurlijk ook heel concreet, in een communistische samenleving, waar niemand iets te vertellen had, en waar je toch geëngageerd en hoopvol wilde werken. Maar de hoop was verbonden aan de goede dingen waarvoor jij werkte, en niet aan het succes. Dat is een prachtige pedagogische notie, die je vanavond ook mooi hebt neergezet. Hij was natuurlijk altijd hoopvol ten aanzien van vrijheid. En die vrijheid is waarschijnlijk het belangrijkste goed dat leraren vertegenwoordigen in hun vak. Intussen realiseer je je hoe invloedrijk leraren kunnen zijn en dat ook feitelijk altijd ook voor ons allemaal zijn geweest.

Vrijheid, het grote thema in het werk van Gert Biesta. En als je je oriënteert op de goede zaak van vrijheid, wezenlijk voor de ontwikkeling van mens en samenleving zoals wij die ons voorstellen, dan denk je ook aan politiek. Dus je hebt je politieke engagement en je functie bij de AOb ruim gelegitimeerd. En dat ik dat zeg, dat houdt echt wat in [gelach uit de zaal, red.].

Je leerlingen beschouw je als volwaardige partners, maar niet op voorhand. Dat is interessant. Bij het Nivoz is een van onze uitspraken: je leerling is een volwaardige partner. Ja, jij máákt er een volwaardige partner van. Dat hebben ze heel snel in de gaten. En dan gaan ze ook als volwaardige partner functioneren. Ze hebben dus een leraar nodig om een volwaardige partner te worden. En je leert ze de goede dingen. Je leert ze om zichzelf aan te spreken. Ze zijn actor voor je, vanaf het moment dat je binnenkomt. Het leven is je voorbereiden op keuzes en je kunt je op keuzes voorbereiden door oordeelvaardigheid, een van de belangrijkste pedagogische vaardigheden. Oordeelvaardigheid. Daar leid je ze in.

Dames en heren, wij zijn heel dankbaar dat u er was vanavond, om die bekwaamheid van Jelmer Evers en die reflecties met ons te delen. Maar wat mij ook duidelijk werd: wat wij hier vaak wel hebben gezegd, is dat het perspectief dat jij op het leraarschap biedt, en dat ieder van ons natuurlijk ook best ervaart in zijn eigen biografie en in zijn eigen werk, dat dat betekent dat je niet bang kan zijn. Onderwijs is niet voor bange mensen. Onderwijs is niet voor mensen die een speelbal van de politiek zijn. Dat was ten slotte nog even aan de orde en dat is aan de orde van de dag, dat we gezegd krijgen hoe we het zouden moeten doen, tot overmaat van ramp ook nog gelegitimeerd door wetenschappers. We doen het zelf, we doen het zelf goed, we zijn er verantwoordelijk voor, en we zijn niet bang. Dank jullie wel voor jullie aanwezigheid.’

De volgende Onderwijsavond is op 4 maart met Jan Terwel. Daar zijn nog losse kaarten voor te verkrijgen. Meer informatie vind je hier.