Eerst luisteren dan spreken

5 december 2023

Als leerkracht spreek je veel. Zegt wanneer het niet goed genoeg is. Je verheft soms je stem om boven het geluid van de leerlingen uit te komen. Je legt dingen uit die voor jou gemeengoed zijn. Daar ben je in getraind. Met aandacht luisteren moet even goed ontwikkeld zijn. Halverwege een les zag Joost Vriens een leerling in tranen zitten. Stoppen met de geplande uitleg en luisteren. Ontdekken dat het voor leerlingen niet altijd gemakkelijk is om zich uit te spreken. De waarde van een pauze in je spreken.

Ik was uitgenodigd op een VO-school om iets te vertellen over een slecht nieuws gesprek en had een krachtige les voorbereid. Onderweg naar school begin ik in gedachten al te praten; een soort generale repetitie. Ik bracht nog wat verbeteringen aan en liep startklaar het lokaal binnen. Het vierde lesuur begon, de leerlingen zaten al, ik installeer me en begin de les. Binnen vijf minuten had ik het schema op het bord staan.

Ik pakte de opdracht en wilde die uitdelen. Pas toen had ik het in de gaten. Ze waren er met hun aandacht niet bij. In het midden van het lokaal zat een meisje in tranen. Er was iets gebeurd tijdens de vorige les en daar wilden ze het over hebben. Daar moest ik het over hebben. In gedachten werd ik boos op mezelf. 

Tijdens het eerste uur had de biologie-docent had een toets nagekeken. Bij het teruggeven van het onvoldoende resultaat had de docent tegen Miriam gezegd: Voor mij is het nu echt wel duidelijk, Miriam. Als je zo doorgaat zul je hier nooit goed in worden. Dat was een mokerslag geweest voor Miriam. Twee uur had ze zich grootgehouden. Toen kon ze de tranen niet meer tegenhouden.

Ik legde de opdracht aan de kant en keek de klas rond. Ze keken me allemaal verwachtingsvol aan. Zij wisten ook niet wat er met Miriam was. Ze hadden de zin niet gehoord. Een paar keken zenuwachtig. Misschien heb ik iets verkeerd gedaan?

Ik vroeg aan Miriam of ze hier en nu wilde vertellen wat er met haar aan de hand was. Ze keek even rond en knikte. Ze vertelde van de onvoldoende. Ze was niet de enige die een slecht cijfer had. Maar ze was wel de enige tegen wie de docent gezegd had wat ze gezegd had. Een leerling reageerde goedbedoeld: ‘och, je weet hoe die docent is. Gewoon niet naar luisteren.’ Instemmend gemompel.

‘Waarom raak het je zo, Miriam?’

Snikken. Een paar keer slikken. Het was niet gemakkelijk om dit te vertellen. ‘Ik wil heel graag verpleegster worden. En dan heb ik een goed cijfer  voor biologie nodig.’

Stilte. Hier was meer aan de hand als het verwerken van een onvoldoende.

‘Ik wil verpleegster worden omdat mijn nicht Riki heel ziek is. Misschien niet meer beter wordt. Ik ben vaak bij haar op bezoek in het ziekenhuis. En ik zie dat de verpleegsters Riki niet beter kunnen maken maar haar wel rustiger maken. Door naar haar te luisteren, door dingen uit te leggen waar de dokter geen tijd voor heeft. Als de verpleegster er is zie ik Riki wat opknappen. Dus ik heb Riki beloofd dat ik verpleegster word. Ik kan haar niet helpen.’

Stilte. ‘Die onvoldoende zegt dat ik mijn belofte niet waar kan maken. De uitspraak van de docent maakte me ziek’. Ze veegt haar tranen uit de ogen, kijkt de klas rond en zegt ‘sorry, ik wilde jullie hier niet mee belasten.’

Als leerkracht zeg je heel veel. Leg je heel veel uit. je wilt dat je leerlingen leren en daar gebruik je woorden, zinnen, begrippen voor. Je hebt een taal. Die taal heb jij geleerd tijdens je opleiding, van de leraren van wie jij les hebt gehad.

In de online onderwijs-Sangha staan we stil bij dit soort uitdagingen. Om van elkaar te leren en goed voor onszelf te zorgen. Dan kunnen we ook goed voor de kinderen zorgen.  Meer informatie over ons vind je hier.  Je bent van harte uitgenodigd om online deel te nemen komende zondagavond. Als je deel wilt nemen, kun je een mail sturen naar Baltus van Laatum, die je dan een link stuurt van onze bijeenkomst.

Joost Vriens was docent Levensbeschouwing en is nu bezig om een bijdrage te leveren aan het verbinden van mindfulness met onderwijs en onderwijsvernieuwing.